Dat laat de Raad van State weten. Liefst vijftien jaar diende hij daar als ‘onderkoning’. De vice-president van de Raad van State dient als feitelijk leidinggevende op Paleis Kneuterdijk: formeel is het staatshoofd de baas, maar diens rol is hoofdzakelijk ceremonieel.
Na zijn Leidse rechtenstudie werkte Tjeenk Willink in het begin van zijn carrière onder meer op het ministerie van Algemene Zaken. In 1987 werd hij namens de Partij van de Arbeid lid van de Eerste Kamer, waarvan hij vier jaar later voorzitter werd. Dit was hij tot 1997, toen hij aantrad bij de Raad van State. Sinds 2012 mag hij zich Minister van Staat noemen, een eretitel die slechts is weggelegd voor bedaagde staatslieden met de allergrootste staat van dienst.
Informateur des Vaderlands
Een man met gezag in Den Haag dus, die echter opereerde aan de (relatieve) zijlijn van de macht. Een aantal van zijn roemrijkere momenten beleefde hij tijdens verscheidene kabinetsformaties. In 2021 nog trad hij als informateur aan op het moment dat de totstandkoming van het kabinet-Rutte IV aan een zijden draadje leek te hangen. Op karakteristieke wijze vulde hij die functie in door constructieve gesprekken te voeren en vooral: door tijd te kopen en de gemoederen tot bedaren te brengen. Zo bracht hij zijn veel gebezigde adagium ‘formeren is faseren’ in praktijk.
Ook het eerste paarse kabinet, Kok I (1994), en het eerste en derde kabinet-Rutte (2010 resp. 2017) kwamen mede door zijn optreden als informateur tot stand, telkens toen de situatie uiterst penibel leek. In 1999 werd Tjeenk Willink ingeschakeld om het kabinet-Kok II te lijmen, dat was gebarsten toen de invoering van het bindend correctief referendum het in de Nacht van Wiegel niet haalde. Thom de Graaf, toenmalig politiek leider van coalitiepartij D66 en nu zelf vice-president van de Raad van State, wist hij maar ternauwernood binnenboord te houden. Jong geleerd is overigens oud gedaan: zo zat hij in 1977 als adviseur van partijgenoot Joop den Uyl aan tafel voor de vorming van diens zo vurig gewenste tweede kabinet, dat er uiteindelijk nooit zou komen.
Democratische rechtsorde
Misschien nog het meest typerend voor Tjeenk Willink zijn de beschouwingen over politiek, bestuur, democratie en rechtsstaat die hij bij elk van zijn optredens aan de dag brengt. Het mag dan ook niet verrassend heten dat de Raad van State als thema van de lezingencyclus de democratische rechtsorde in de praktijk heeft gekozen, “dat als een rode draad door het werkzame leven van Herman Tjeenk Willink loopt”.
De Graaf toont zich zeer verheugd over het eerbetoon aan zijn voorganger: “Ik ben blij dat we de 80e verjaardag van onze oud-vice-president luister kunnen bijzetten met deze lezingencyclus die zijn naam draagt. Hiermee is het gedachtegoed van Herman Tjeenk Willink blijvend aan de Raad van State verbonden.”
De Herman Tjeenk Willink-lezing zal iedere twee jaar worden gegeven in het gebouw van de Raad van State. De eerste editie wordt verzorgd door niemand minder dan de naamgever zelf. Dat hij er nog een groot aantal in goede gezondheid moge bijwonen, zullen velen hem toewensen.
