VOORZICHTIG OPTIMISME OVER AMICUS CURIAE BIJ RAAD VAN STATE

Delen:

Foto: Raad van State

Anonieme inbreng van amici curiae mag niet worden toegestaan en amicusbrieven moeten integraal op de website van de Raad van State worden gepubliceerd. Dat zijn twee van de aanbevelingen uit het evaluatieonderzoek  dat de Raad van State heeft laten uitvoeren naar de toepassing van het instrument van de amicus curiae bij de Afdeling bestuursrechtspraak.

De onderzoekers stellen dat er aanleiding is voor optimisme, maar dat op basis van het onderzoek niet valt te concluderen dat de inzet van de amicus curiae zonder meer beantwoordt aan de vooraf gestelde doelen. Daarvoor hebben de drie bestuursrechtelijke procedures waarbij het gebruik van amicusbrieven is onderzocht, te weinig ervaringen opgeleverd. Ook valt daardoor volgens de onderzoekers niet goed te zeggen of het met de veronderstelde negatieve bijwerkingen wel meevalt.

Volgens woordvoerder Gert-Jan Klapwijk van de Raad van State betekent deze constatering niet dat de Afdeling bestuursrechtspraak met het onderzoek niets is opgeschoten. “De amicus curiae is een vers instrument. De Afdeling bestuursrechtspraak moet nog besluiten of zij ermee wil doorgaan. Er was behoefte om in een vroegtijdig stadium een eerste indruk te krijgen van of het instrument iets kan opleveren en of de mogelijke nadelen inderdaad zo erg zijn als gevreesd. Stel dat uit het onderzoek was gekomen dat echt alles aan het instrument van de amicusbrieven slecht is, dan heeft dat effect op het besluit ermee door te gaan. Het rapport is nu een op feitelijk onderzoek gebaseerd discussiestuk voor de Afdeling bestuursrechtspraak, een aanzet tot gedachtenvorming.”

MEEDENKERS MET DE RECHTER

Sinds vorig jaar heeft de Afdeling bestuursrechtspraak in drie bestuursrechtelijke procedures ervaring opgedaan met amici curiae (vrienden van het hof). In deze procedures kregen anderen dan de directe procespartijen de mogelijkheid te reageren op vragen van de Afdeling bestuursrechtspraak. De Afdeling bestuursrechtspraak heeft vervolgens laten onderzoeken of de inzet van deze ‘informanten en meedenkers met de rechter’ een nuttige bijdrage kan leveren aan de rechtsontwikkeling in het bestuursrecht.

Het onafhankelijk wetenschappelijk onderzoek is uitgevoerd door Jurgen de Poorter, Louise van Heusden en Christian de Lange. De Poorter is hoogleraar staats- en bestuursrecht aan de Tilburg University. Van Heusden is daar promovenda/onderzoekster en verbonden aan de kennisunit van de Afdeling bestuursrechtspraak. Christian de Lange is onderzoeker aan dezelfde universiteit en werkt bij de directie Wetgeving en Juridische Zaken van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Het rapport bevat zowel de bevindingen als de aanbevelingen van de onderzoekers.

De onderzoekers stellen in het rapport dat de grote meerderheid van de staatsraden, procespartijen en amici de inzet van de amicus curiae positief waardeert. Het algemeen gevoel is dat de amicus curiae de legitimiteit van de oordelen van de rechter lijkt te versterken. Ook wordt positief geoordeeld over de bijdrage van de amicus curiae aan de rechtsvormende taak van de rechter. Eén staatsraad betwijfelde in een interview ten behoeve van het onderzoek wel het nut van de amicus curiae: hij had niets nieuws gehoord en wel tijd en energie verspild aan de amicusbrieven.

LOBBYISME

De belangrijkste mogelijke bijwerking van de amicus curiae, lobbyisme, had zich in de onderzochte procedures daadwerkelijk voorgedaan. Maar het viel de onderzoekers ook op dat sommige amicusbrieven juist een louter informatief karakter hadden en het erin bepleitte standpunt niet altijd correspondeerde met wat op voorhand van de betreffende amicus zou worden verwacht. Zo pleitten amici met een achtergrond in de advocatuur niet altijd voor meer rechtsbescherming.

De staatsraden gaven aan dat lobbyisme als bijwerking goed is te hanteren met een kritische rechterlijke houding en een prudente processuele inbedding. “Lobbyisme is immers vooral problematisch als het in het geniep gebeurt”, aldus een van de staatsraden in de interviews. Slechts een enkeling gaf aan te hebben ervaren dat lobbyisme in de weg stond aan zorgvuldige, objectieve oordeelsvorming.

De onderzoekers bevelen maximale transparantie en controleerbaarheid aan, zowel over inhoud van de amicibrieven als over hoe die hebben doorgewerkt in de rechterlijke oordeelsvorming. Naast dat transparantie en controleerbaarheid de effecten van lobbyisme tegengaan, vergroten die volgens hen ook de legitimiteit van de rechterlijke uitspraken waarbij de amicus curiae is toegepast.

Delen:

Het belangrijkste nieuws wekelijks in uw inbox?

Abonneer u op de Mr. nieuwsbrief: elke dinsdag rond de lunch een update van het nieuws van de afgelopen week, de laatste loopbaanwijzigingen en de recentste vacatures. Meld u direct aan en ontvang elke dinsdag de Mr. nieuwsbrief.

Meest gelezen berichten

Van onze kennispartners

Juridische vacatures

Scroll naar boven