Een vriend van me moest een paar weken geleden een verklaring omtrent gedrag aanvragen. Alleen heeft deze vriend een aantekening op zijn justitiële documentatie, een ‘adolescentenzonde’. Een overtreding, geen misdrijf! Hij durfde de verklaring niet aan te vragen, omdat hij bang was dat hij deze niet zou krijgen. Hij wilde wel heel graag bij het bedrijf aan de gang gaan. Zijn leven oppakken. Daar kwam de vraag: “Wil jij uitzoeken of ik een tweede kans krijg?”
Het toeval wil dat ik niet zo lang geleden las dat jongvolwassenen dergelijke verklaringen vaak niet durven aan te vragen doordat ze een ‘zwarte veeg’ op hun blad hebben. Maar een keer een scheve schaats rijden betekent niet direct einde carrière. In de meeste gevallen krijgt iemand wel een positieve verklaring. En ik heb hem daarom geadviseerd dat hij hem moet aanvragen, want ik wist vrijwel zeker dat hij de verklaring omtrent gedrag zou krijgen. Binnen een paar dagen lag hij op de mat. Het zette me wel aan het denken. Hoe werkt het systeem? Hij had de verklaring namelijk vrij snel binnen. Omdat het toevallig een bestuursrechtelijke aangelegenheid was en omdat het niet durven aanvragen van een verklaring omtrent gedrag toch bijdraagt aan werkloosheid, wilde ik dit wel even uitzoeken.
De Dienst Justis schijnt allereerst met een geautomatiseerd systeem te werken. Indien iemand geen relevante justitiële gegevens in zijn documentatie heeft staan, dan wordt de verklaring automatisch opgestuurd. Wellicht verklaart dit waarom die vriend van mij hem zo snel ontving. Staan er wel relevante gegevens, dan wordt er een controle uitgevoerd door een medewerker. In de meeste gevallen krijgt ook dan iemand een positieve verklaring.
Er gelden namelijk terugkijktermijnen en er wordt gewerkt met screeningsprofielen. In het algemeen is een terugkijktermijn vier jaar. Voor jongeren onder de 23 jaar is dat twee jaar. Een andere uitzondering is dat zedendelicten een onbeperkte terugkijktermijn kennen. Vroeger oordeelde de Hoge Raad dat een ‘onhandige’ tongzoen als verkrachting werd aangemerkt. Mede omdat dit delict je de rest van je leven blijft volgen is de Hoge Raad om gegaan. Verder gelden voor speciale beroepen aparte terugkijktermijnen. Voor functies met hoge integriteitseisen, zoals voor een advocaat, geldt een terugkijktermijn van tien jaar en voor een rechter zelfs dertig jaar. Daarnaast zijn er bewaartermijnen: vijf tot dertig jaar.
Komt er binnen de terugkijktermijn een relevant gegeven naar voren, dan werkt de Dienst Justis met screeningsprofielen. Het beroep dat men wil uitoefenen wordt vergeleken met het strafblad. Iemand die voor dronken rijden is veroordeeld, kan geen taxichauffeur worden binnen vijf jaar (terugkijktermijn daarvoor) maar wel leraar. Zo wordt er meestal alsnog een verklaring afgegeven. Recidive speelt overigens ook een rol. Is er toch het voornemen om de verklaring af te wijzen, dan kan men nog altijd aangeven waarom er toch een verklaring moet worden afgegeven. In dat geval kan alsnog besloten worden tot afgifte. Ook de overheid ziet dus in dat iemand een tweede kans verdient. Uiteindelijk is niet geschoten altijd mis. Vraag hem dus aan en maak kans op een baan!
