Op 28 mei was het weer zo ver: de landelijke staking van het openbaar vervoer. Het ligt voor de hand dat er een hoop mensen zijn die nadeel hebben ondervonden als gevolg van deze ov-staking. Gelukkig wordt dit allemaal gecompenseerd door de verbeteringen die de werknemers ermee behalen, toch?
In tegenstelling tot de VU, had de UvA na lang wikken en wegen toch maar de op 28 mei geplande tentamens verplaatst. Als gevolg hiervan kon ik zelf niet mee op een geplande studiereis naar Madrid en ik ben ervan overtuigd dat ik niet de enige ben geweest met schade door deze staking. SEO-onderzoeksdirecteur Carl Koopmans verkondigde zelfs dat de afgelopen ov-staking honderden miljoenen euro’s heeft gekost. In dat kader vroeg ik mij af: mogen werknemers zomaar staken? En heeft dat staken anno 2019 eigenlijk nog wel nut?
Grondrecht
Het ‘recht op collectieve actie’ is een grondrecht, neergelegd in het Europees Sociaal Handvest (ESH). Desondanks is het niet toegestaan voor de werknemers om bij iedere gemiste plaspauze ook daadwerkelijk gebruik te maken van dit grondrecht. Het stakingsrecht is geen absoluut recht en kan in uitzonderlijke gevallen worden beperkt. Er is sprake van een onrechtmatige staking op het moment dat er bepaalde procedurevoorschriften worden geschonden of indien het doel of het middel van de staking als onrechtmatig is te zien. De staking zal dan verboden worden door de rechter.
Effectief?
Maar heeft zo’n staking eigenlijk wel zin? Daar zijn de meningen over verdeeld. Aan de ene kant blijft het stakingsrecht een belangrijk middel voor werknemers om hun ongenoegen te uiten tegenover de werkgever. Volgens sommigen blijft het voor vakbonden nodig om hun argumenten kracht bij te zetten. Het is een manier om aan de onderhandelingspartij te laten zien dat je écht boos bent. Ton Heerts, voorzitter van de FNV, vindt dat “een vakbond die nooit staakt als een tijger zonder tanden is.” Staken vormt volgens hem de kern van de vakbondsvrijheid.
Ik ben zeker van mening dat er vanuit vakbonden een signaal van ontevredenheid moet kunnen worden gegeven aan de werkgevers. Of een staking vandaag de dag de beste optie daarvoor is, vind ik echter discutabel. Buiten het feit dat er derden zijn die mogelijk de dupe worden van het stil leggen van het werk, twijfel ik ook aan de effectiviteit ervan. Op het moment dat een staking aan zoveel regels is gebonden en ruim van tevoren wordt aangekondigd, haal je in feite het ‘stresseffect’ weg. Men weet al enige tijd dat op die ene dag de treinen niet rijden. Een staking wordt op die manier meer beschouwd als een verlofdagje. Zou het effect niet vele malen groter zijn op het moment dat op zeer korte termijn wordt besloten om het werk stil te leggen? Of dit voor de gemiddelde Nederlander nu ook handiger is, is een ander verhaal… Ook vraag ik me af of de werkgever daadwerkelijk anders in zijn onderhandelingspositie gaat staan na een staking. Door die staking wordt de kloof tussen werkgever en vakbond juist vergroot. Als je écht op een goede manier met elkaar in onderhandeling wil treden, moet eerst het mes van tafel om nader tot elkaar te kunnen komen. Dat moet voor de vakbonden de essentiële gedachte blijven om tot een verbeterde onderhandelingspositie te kunnen komen.
Vakbonden moeten dus zeker het recht hebben om hun ongenoegen uit te spreken. Maar zou het niet verstandiger zijn om dit op een andere manier te doen dan staken?
