De dood van de 46-jarige Afro-Amerikaan George Floyd deed niet alleen in de Verenigde Staten de gemoederen hoog oplopen, wereldwijd wordt er geprotesteerd tegen extreem politiegeweld en racisme in het algemeen. Ook Nederland kende grote protesten op de Dam en bij de Erasmusbrug.
Wat kunnen deze manifestanten leren van de Groten der Geschiedenis, met name van: Epictetus, Mohandas ‘Mahatma’ Gandhi, en als laatste maar zeker niet als minste Onze-Lieve-Heer Jezus Christus.
Protesteren tegen het ‘systeem’
Aylin Bilic diagnosticeert in haar column in de NRC de volgende leemte in de ratio achter de protesten in Nederland: deze is uitermate vaag en emotioneel. Voor de één gaat het om racisme in de VS, voor de ander extreem politiegeweld waar dan ook, en weer een derde ziet het als protest tegen het ‘racistisch systeem’. Het laatste kenmerkte het standpunt van Nourdin El Ouali, partijleider van de Rotterdamse ‘moslimpartij’ Nida, in een emotioneel optreden tijdens talkshow OP1.
Is het Nederlandse ‘systeem’ inderdaad racistisch? Daar is een tweevoudig antwoord op te geven. Ten eerste: ja. De geschiedenis van Nederland was/is een van nationalisme/racisme en dat zie je terug in de publieke vormgeving. Zoals in standbeelden en façaden waar de VOC/WIC geëerd wordt. Als we echter de wederkerigheidstoets op de ex-koloniën in Amerika, Afrika en Azië toepassen worden de standbeelden en façaden makkelijker te slikken. Nationale helden die een meerderheid vertegenwoordigen zijn óók in Amerika, Afrika en Azië de norm; dit is een mondiaal fenomeen. Ten tweede: nee. We leven in een rechtstaat waar onze instituties, wet- en regelgeving discriminatie expliciet trachten te voorkomen en de rechter – zo nodig kosteloos – gerechtigheid garandeert. De zaak tegen de Belastingdienst is een goed voorbeeld.
Epictetus: it’s all in your head
Als het systeem in Nederland niet racistisch te noemen is, vanwaar alle heisa? Sentiment. Mensen voelen zich gediscrimineerd door andere individuen en ‘het systeem’. Waarom verwoord ik de drijfveer voor protest als gevoel? Epictetus. De als slaaf geboren Romeinse Stoïcijn sloeg de spijker op de kop toen hij in zijn Zakboekje stelde: “Niet de dingen zelf maken de mensen van streek, maar hun denkbeelden erover” (5). Als we gekwetst worden, moeten we onze opvattingen de schuld geven. Het voorgaande is beter te begrijpen als we het grondbeginsel van de Stoa doornemen: “[Alles] […] is in twee categorieën te verdelen: de ene valt binnen ons bereik, de andere niet. Zaken als opvattingen […] vallen er binnen, […] alles wat niet ons eigen werk is […] [valt] erbuiten […] wat buiten ons bereik valt, bezit geen eigen kracht” (1). Uit het voorgaande vloeit voort dat “[n]iets […] je schade [zal] berokkenen” (1). Met het voorgaande in het achterhoofd stel ik, vragend om begrip: als er geen racistische wet- en regelgeving is, is het tussen de oren. Met het ontbreken van racistische instituten moet elk individu de racist in zichzelf onderzoeken, en zich realiseren dat anderen ons nooit kunnen beledigen, slechts zichzelf. Voor de Antillianen onder ons: het mes snijdt aan twee kanten.
Gandhi: wees concreet
Mahatma Gandhi protesteerde met succes in Zuid-Afrika en India tegen racistische wetten. Hij deed dit door op een geweldloze manier concreet tegen wet- regelgeving te protesteren. In Zuid-Afrika betrof het een legitimatiewet en in India onder andere huurregelgeving. In de woorden van Bilic: “Als je stelt dat ook bij ons de samenleving en politie door en door racistisch zijn, en dat het nu genóég is, dan moet je concreet durven zijn.” Gemeentelijke vorderingen die Sinterklaas-intochten met slechts zwarte Zwarte Pieten regelen en de voorgenomen wijzigingen in het Wetboek van Strafrecht en het Wetboek van Strafvordering onder de noemer ‘geweldsaanwending opsporingsambtenaar’ lijken mij een goed begin.
Jezus en Gandhi: geweldloosheid, burgerlijke ongehoorzaamheid
Naast Gandhi predikte ook Jezus geweldloosheid “Als iemand u op de ene wang slaat, keer hem dan ook de andere toe” (Luc. 6,29). Toen Jezus aangehouden werd, trok Apostel Peter zijn zwaard en hakte het oor van hogepriesterdienaar Malchus af, Jezus kastijdde Peter en maande deze tot orde (Joh. 18,10-11). Als zelfs de, compleet onschuldige, Mensenzoon zich niet tegen zijn arrestatie verzette, hoe durven wij dat wel te doen? Gandhi verzette zich dan ook nooit tegen zijn vele arrestaties. Zo heeft hij India en Oost- en West-Pakistan uit het machtige Britse Rijk kunnen losweken. Gandhi wist dat agressieve tegenwerking heel vaak een disproportioneel hardere aanpak uitlokt. Het voorgaande betekent niet dat men met racisme moet heulen: coöpereer nooit met racistische wetten, werk altijd met je arrestatie mee.
Naastenliefde
Het tweede deel van het dubbele liefdesgebod van Jezus ‘Gij zult uw naaste beminnen als uzelf’ (Mat. 22,39) is nog altijd het beste adagium én de enige echte verbindende stelregel in een debat dat ter linker- en rechterzijde volledig aan het ontsporen is. Voornoemd adagium zou het beginsel moeten zijn waarop we met elkaar het gesprek aangaan. Een gesprek in een debat waarin inmiddels helaas wordt gesteld dat mensen van een verschillende kleur elkaar fundamenteel niet zouden kunnen begrijpen. Maar als dat zo is kun je je naaste niet meer beminnen als jezelf. Ook een debat waarin men zonder enige terughoudendheid de geschiedenis wil zuiveren en een debat waarin men stelt dat racisme dusdanig in de structuren van het ‘Westen’ zit, dat alleen een totale omwenteling nog maar voor verbetering kan zorgen; mijn inziens subjectieve aannames die in grotere narigheid zullen uitmonden dan waartegen men – met de beste bedoelingen – strijdt.
Prudentie, concreetheid en geweldloosheid
Concluderend: wees prudent, onderzoek je eigen innerlijke opvattingen, anderen kunnen jou niet kwetsen, protesteer alleen tegen concrete onrechtvaardige regelingen en doe dit zonder enige vorm van geweld. Tot slot: treed in gesprek en heb uw naaste lief.
Appendix: Caribisch Nederland
Een uitzondering op de Nederlandse rechtstaat vormt ‘Caribisch Nederland’, de openbare lichamen Bonaire, Saba en Sint Eustatius (juist geen bijzondere gemeenten). Zoals mijn bachelor-scriptie en het College voor de Rechten van de Mens aantonen: in Caribisch Nederland wordt krachtens het differentiatiebeginsel ex artikel 132a lid 4 Grondwet met betrekking tot onder andere sociale uitkeringen ongerechtvaardigde verschillen gemaakt met Europees Nederland.
Wil je een kopie van mijn bachelor-scriptie? E-mail naar: martinusmahatma@gmail.com.
