In de septembereditie van Mr. is op pagina 14 een redactioneel artikel gepubliceerd over de problemen die zich momenteel voordoen binnen de Beroepsopleiding Advocaten. In dat artikel wordt ingezoomd op een aantal van de belangrijkste knelpunten, waarvoor op dit ogenblik nog geen concrete oplossing bestaat. In een reactie op de kritiek, en op de zorgen die ik zelf in dat artikel uit, wijst Ruben Alderse Baas van de Algemene Raad (belast met de portefeuille Opleidingen) erop dat er opnieuw naar de beroepsopleiding zal worden gekeken.
Eerder werd al bekend dat de NOvA een stuurgroep zal benoemen, waarin in ieder geval enkele advocaten zitting zullen nemen die dicht bij de beroepsopleiding staan. Naar aanleiding van de bevindingen van deze stuurgroep zouden er de nodige aanpassingen binnen de beroepsopleiding kunnen worden doorgevoerd.
Dat er op deze manier, en op niet al te lange termijn, nog eens een kritische herbezinning zal gaan plaatsvinden op de nieuwe beroepsopleiding, is natuurlijk goed nieuws. Helaas is op dit moment nog onduidelijk in welke richting er ongeveer wordt gedacht, en welke problemen binnen de beroepsopleiding prioriteit zullen krijgen.
Van tableau geschrapt
Nu wil het probleem echter dat momenteel nog steeds het three strikes out-regime geldt. Een advocaat-stagiair die voor de derde maal zakt voor hetzelfde tentamen, wordt van het tableau geschrapt en mag niet langer het beroep van advocaat uitoefenen. Op dit moment begeleid ik meerdere advocaat-stagiairs in de aanloop naar een derde en laatste tentamenkans (de meesten leggen tentamen af in de major burgerlijk recht). Op die manier word ik regelmatig geconfronteerd met de tentamenvrees die bij hen toeslaat. Begrijpelijk, want op het moment dat deze advocaat-stagiairs dit tentamen afleggen, weten zij heel goed dat hun gehele verdere carrière binnen de advocatuur op dat ogenblik aan een zijden draadje hangt.
Wat mij steeds opvalt, is dat het over het algemeen gaat om advocaat-stagiairs die allang meer dan uitstekend thuis zijn in de tentamenstof. In feite is dat logisch: zij hebben zich immers reeds bewezen tijdens hun universitaire opleiding die zij met goed gevolg hebben afgerond. De grootste problemen zie ik bij advocaat-stagiairs die werkzaam zijn binnen één specifieke sectie van de grotere (vaak internationale) kantoren. Deze mensen bouwen expertise op binnen hun eigen rechtsgebied, en doen over het algemeen weinig tot geen ervaring op met andere rechtsgebieden. Ook over die andere rechtsgebieden wordt echter vaak behoorlijk gedetailleerd gevraagd op de tentamens.
Evenmin bouwen deze advocaat-stagiairs proceservaring op, terwijl dit wel degelijk de norm is waarvan wordt uitgegaan bij het nakijken van de tentamens. Zo werd op het tentamen van 26 november 2015 een vraag gesteld over het Procesreglement kort gedingen rechtbanken in handel/familie (dat overigens niet in de Kluwer Collegebundel is opgenomen, die door de meeste stagiairs wordt gebruikt tijdens de tentamens). Deze stof was niet als zodanig in de toetstermen opgenomen. Een van mijn deelnemers kreeg evenwel in reactie op haar bezwaarschrift tegen deze vraag te horen dat zij deze vraag correct had kunnen beantwoorden vanuit haar eigen proceservaring als advocaat. Deze stagiaire houdt zich in haar dagelijkse beroepspraktijk echter hoofdzakelijk bezig met fusies en overnames, en had niet redelijkerwijs aan deze eis kunnen voldoen.
Onevenredig zwaar
Op deze manier wordt een vrij grote groep advocaat-stagiairs op dit ogenblik onevenredig zwaar getroffen door de voortdurende dreiging van de three strikes and you’re out-regel. De stagiaire bijvoorbeeld, die in het bovengenoemde artikel in het septembernummer van Mr. aan het woord komt, is inmiddels voor de derde maal gezakt voor zijn tentamen major burgerlijk recht, en leeft nu in de wetenschap dat hij hoogstwaarschijnlijk niet verder zal mogen als advocaat indien zijn bezwaarschrift tegen de tentamenuitslag nu ook nog wordt afgewezen.
Kortom, van de three strikes and you’re out-regel gaat op dit ogenblik een acute dreiging uit voor een vrij grote groep van advocaat-stagiairs. Als gevolg van deze dreiging ondervinden deze mensen veel stress die de kwaliteit van hun leven op een negatieve en indringende manier beïnvloedt. Het gaat hier om jonge, ambitieuze en talentvolle advocaten die de pech hebben dat zij over het algemeen slechts binnen één specifiek rechtsgebied expertise ontwikkelen, en voor het overige weinig proceservaring opbouwen en slechts sporadisch met bepaalde andere rechtsgebieden in aanraking komen. Deze groep wordt nu onevenredig zwaar getroffen.
Gederfde inkomsten
Stel nu dat in de tussentijd (bijvoorbeeld op voorspraak van de stuurgroep) de Beroepsopleiding Advocaten opnieuw onder het vergrootglas wordt gelegd, en er wordt besloten om de three strikes out-regel te schrappen. Wat moet er dan gebeuren met de advocaat-stagiairs die op dit moment op de nominatie staan om van het tableau te worden geschrapt? Als deze mensen op dit moment niet verder mogen als advocaat, worden zij dan met terugwerkende kracht alsnog tot de balie toegelaten? Hoe moet het dan met de arbeidscontracten die zij hebben gesloten met hun kantoor, en hun gederfde inkomsten? Hieraan zitten dermate veel haken en ogen dat het mij alleen al om die reden minder verstandig voorkomt om de three strikes out-regel in het huidige regime te handhaven.
Daarom pleit ik voor het tijdelijk opschorten van de three strikes out-regel. Op die manier is de ergste druk van de ketel. Intussen kan dan weloverwogen en in alle rust een herbezinning op de beroepsopleiding plaatsvinden, en kan er naar een nieuwe en betere modus worden gezocht om de opleiding vorm te geven.
Mr. T.A. Knijp is directeur van LLM Legal.
