Het plan om een toelatingstoets in te voeren voor beginnende advocaten roept gemengde gevoelens op binnen de advocatuur. Internationale advocatenkantoren zijn in het algemeen voor selectie aan de poort, maar veel kantoren met een Nederlandse praktijk verzetten zich tegen dit onderdeel van de Contouren Beroepsopleiding 2020 van de Nederlandse Orde van Advocaten.
Met de toelatingstoets, in elk geval voor de cognitieve vakken en wellicht ook voor vaardigheden (een assessment), wil de NOvA de verschillen in instroomniveau binnen cursusgroepen gelijktrekken. Ook komt er meer nadruk op specialisatie en kunnen advocatenkantoren een groter deel van de opleiding naar zich toetrekken. Vertegenwoordigers van veel kantoren ondersteunen dit, zo is gebleken tijdens workshops van de Orde.
Maar Fred Schalker (advocaat SRK Rechtsbijstand en lid van het College van Afgevaardigden – CvA) voorspelt dat het plan zal sneuvelen. “Dit past vooral in het straatje van de grote kantoren,” meent Schalker. “De Orde zit vooral op het spoor van de specialisatie.”
Elitair
De opleiding krijgt volgens Schalker een elitair karakter, omdat velen eerst een dure ‘summerschool’ zullen gaan volgen om te worden toegelaten. Hij verwacht dat eenpitters en sociale advocatenkantoren bijna geen stagiairs meer kunnen aannemen. Dat er ook wordt gedacht aan een assessment, vindt Schalker vreemd: “We weten allemaal dat je pas na drie jaar kunt beoordelen of iemand geschikt is.” Schalker denkt dat het plan schipbreuk zal lijden omdat de kleine kantoren in de meerderheid zijn binnen het CvA.
Ook Renée van der Zwan, advocaat bij De Clerq Advocaten en lid van het College van Afgevaardigden, ziet niks in zo’n toets voor aankomende advocaten. “Door de komst van kunstmatige intelligentie moet een advocaat het over vijf of tien jaar niet langer enkel van zijn kennis hebben.”
“Ik betwijfel ook of je je doel bereikt,” vervolgt Van der Zwan, die aan de advocatenopleiding van CPO-Dialogue is verbonden als docent vaardigheden. “Je kunt beter bekendmaken wat iedereen moet weten die aan de opleiding wil beginnen.”
Civiel effect
Van der Zwan vraagt zich af wat de waarde is van de afspraken tussen universiteiten en beroepsorganisaties over het civiel effect. Ze snapt dat grote internationale kantoren pleiten voor een zware toets. “Maar wij zoeken een ander soort stagiairs dan de Zuidas-kantoren. Wij hebben behoefte aan mensen die het werk echt in de praktijk kunnen leren en daarvoor heb je een minimumniveau nodig. Als je een goede academische opleiding hebt gehad en je begrijpt de systematiek van het recht, dan kun je advocaat worden. De ins en outs van het procesrecht bieden we aan in de beroepsopleiding en het materiële recht leer je in de praktijk.”
Advocaat Dirk Giltay Veth (Giltay Veth Advocatenkantoor en lid van het CvA) is evenmin voorstander van selectie aan de poort. “Er bestaat angst dat mensen het niveau omlaag halen,” zegt hij. “Maar dat niveau zegt niet zoveel. Mensen kunnen negens en tienen halen op de universiteit en binnen drie jaar afbranden in het beroep. Anderen komen als een stille muis binnen en ontwikkelen zich tot advocaat. Ik ben voor risico nemen: dan neem je op de koop toe dat een aantal mensen het niet haalt.”
Zwakste deelnemer
Tijdens workshops eerder dit jaar bleek dat een deel van de advocatuur een toelatingstoets wel zien zitten. Brechje van der Velden (Allen & Overy/The Law Firm School) denkt dat selectie aan de poort een positief en versnellend effect zal hebben op de opleiding. “De beroepsopleiding is op dit moment grotendeels een herhaling van de universiteit,” zegt ze in een toelichting. “Dat is niet erg motiverend. Het is bovendien tijdrovend en laat weinig ruimte over voor belangrijke onderwerpen als beroepsethiek en procesvaardigheden. Een toelatingstoets maakt vooraf duidelijker welke kennis we bekend veronderstellen, zodat studenten beter weten waar ze aan toe zijn.” Voor haar mag de toets daarom zwaarder: dan gaan universiteiten en studenten zich vanzelf aan het niveau aanpassen.
Van der Velden relativeert wel de door de CvA-leden geconstateerde tegenstelling tussen internationale en Nederlandse kantoren. Ze wijst erop dat die laatste categorie ook is vertegenwoordigd in The Law Firm School.
Professor Elaine Mak (hoogleraar Encyclopedie van de rechtswetenschappen en Rechtstheorie aan de Universiteit Utrecht) noemt het idee van een toelatingstoets vreemd. “Nu er kort geleden afspraken zijn gemaakt tussen de rechtspraktijk en de rechtenfaculteiten over de eindkwalificaties van de academische opleiding, is het raar dat over een toelatingstoets wordt gesproken,” zegt Mak, die in juni haar oratie hield over de T-shaped lawyer. Het uitgangspunt moet volgens Mak zijn dat afgestudeerden met universitaire eindkwalificaties toegang hebben tot de beroepsopleiding.
Parate kennis
Mak vraagt zich af wat dan gaat worden getoetst. “Gaat het bij cognitie vooral om parate kennis of juist om analytische competenties? Een kennistest is niet de manier om geschiktheid voor de advocatuur te toetsen. Vanuit de onderwijspsychologie weten we dat analytisch vermogen onderscheidend is voor succes in studie en beroep. Maar als je analytische competenties voldoende zijn om je studie af te ronden, waarom zijn ze dan onvoldoende om advocaat te worden?”
Het document Contouren Beroepsopleiding 2020 is een zogeheten greenfield exercitie waarin de NOvA zich afvraagt hoe de opleiding er idealiter zou moeten uitzien. Deze zomer gaat het document naar buiten voor consultatie. Pas dan wil de uitvoeringsorganisatie CPO-Dialogue, die het vaardighedenonderwijs verzorgt, commentaar geven, aldus een woordvoerder.
In een reactie zegt de NOvA de discussie over de contouren BA2020 toe te juichen. Tegelijk benadrukt woordvoerster Barbara van der Rest dat een toelatingstoets slechts één van de voorgestelde onderdelen is van de beroepsopleiding voor advocaten in 2020. “Noch over de toelatingstoets, noch over eventuele andere aanpassingen aan de opleiding, is al een besluit genomen.” De consultatie over de BA2020 is gisteren geopend. Inmiddels hebben meer dan 150 belangstellenden gereageerd. Na de consultatie zal de Algemene Raad besluiten of – en zo ja, op welke onderdelen – de bestaande beroepsopleiding aangepast wordt.
