De Financial Times van 13 augustus jl. kopte Robots en Artificial Intelligence threaten to mediate disputes better than lawyers. Als MfN-mediator en oud-advocaat slaat de schrik je dan om het hart. Wat is hier gaande? Is na de magazijnmedewerker en de taxichauffeur de juridisch mediator de volgende die het aflegt tegen algoritmes?
Elke sector zou alert moeten zijn op innovatie. En wie veronderstelt dat technische innovaties juist in zijn vak niet relevant zijn, doet er goed aan het boek Moneyball van Michael Lewis te lezen. Het waar gebeurde verhaal over de wijze waarop statistiek en big data het conservatieve en zelfgenoegzame Amerikaanse honkbal (miljarden-industrie) voorgoed veranderde. Algoritmes en big data hebben veel sectoren veranderd, denk bijvoorbeeld aan de logistiek (Bol.com), financiële bedrijven (hedgefondsen) en de taxibranche (Uber).
Het is dus wijs te verkennen of innovaties van invloed kunnen zijn op (alternatieve) geschilbeslechting. Het FT-artikel maakt melding van een interessant nieuwsfeit: eerder dit jaar heeft in Canada de Artificial Intelligence (AI)-tool ‘Smartsettle One’ succesvol bemiddeld bij een geschil over factuur van GBP 2.000 voor adviesdiensten. Nu hoor ik de lezer denken: ook zonder AI-tool zie je dat de bandbreedte €850-€1.150 is. Maar oordeel niet te vroeg, hier zit meer achter.
In elke onderhandeling is het wegloopalternatief relevant, de BAZO (Beste Alternatief Zonder Overeenstemming): wat is het scenario voor beide partijen als de deal uitblijft. En de uitkomst dus zonder medewerking afgedwongen moet worden. Vaak is dat alternatief procederen. En voor een optimale, objectieve inschatting van die uitkomst helpt datamining: een computergestuurde analyse alle vergelijkbare uitspraken bij de rechtbank of arbitragecollege. Zo kan een optimale inschatting gemaakt worden van de risico’s in een procedure. Of, zoals in de Canadese casus, kon de AI-tool op basis van de data in een voorliggende geval een knoop (helpen) doorhakken. AI, in ieder geval als hulpmiddel in conflictresolutie, is dus dichterbij dan misschien gedacht.
Onlangs berichtte ook NRC Handelsblad over tech-innovaties voor de juridische dienstverlening in de serie Ik, Robot (26-8-2019). Daar wordt een onderscheid gemaakt tussen productiewerk en creatief werk in de advocatuur. Voor het productiewerk (standaardcontracten, jurisprudentie uitpluizen, etc.) vormt verdere automatisering een grote kans. Of een bedreiging gezien vanuit het verdienmodel van grote advocatenkantoren. Maar voor het creatieve deel van het juridisch advieswerk, waaronder strategisch advies en complexe onderhandelingen, zijn competenties nodig die robots en artificial intelligence niet kunnen leveren. Want computers excelleren in het ontdekken van patronen, prioriteren en het perfect onthouden van details. Rationele zaken (jurisprudentie!). Maar anders dan mensen hebben computers geen gevoel voor context en kunnen ze niet de kennis, drijvers en zorgen van andere betrokkenen inschatten. Dus in bepaalde competenties zal de mens vooralsnog beter blijven dan technologie. En op juist op die competenties dient een mediator goed kunnen scoren.
Bij een rechttoe-rechtaan, financieel geschil tussen zakelijke partijen zal de doorontwikkelde variant van Smartsettle wellicht een optie zijn. Zeker in de Angelsaksische context, waar het ‘afdealen’ van claims en rechtszaken meer is ingeburgerd dan bij ons. Maar ervaren adviseurs en onderhandelaars weten dat ‘juridische’ geschillen zelden alleen maar over de feiten, de bewijspositie en het recht gaan. Een conflict is doorgaans een mix van standpunten, normen, zorgen, belangen en (zakelijke) emotie. Anders gezegd: als het geschil simpel en rationeel zijn, dan waren betrokkenen er samen allang uitgekomen.
Om conflicten duurzaam op te lossen zijn context, wederzijdse emoties en belangen aan twee kanten relevant. Gelukkig blijven daarvoor daarvoor empathie en gevoel voor verhoudingen en context cruciaal, eigenschappen die alleen mensen hebben – of kunnen ontwikkelen. Het citaat waarmee het FT artikel afsluit is daarom – in ieder geval voor juridisch mediators – geruststellend: The mediation process is inherently a human one.
