Op een regenachtige zaterdagmiddag stuurde ik een mail aan Paul Tjiam. De maandagmiddag na het weekend stond ik al voor Simmons & Simmons. Ik had – om in ieder geval niet underdressed over te komen – mijn donkerblauwe pak aangetrokken. Dit laatste had misschien niet gehoeven. Of toch wel?
Het eerste wat mij opvalt aan Paul Tjiam – advocaat en partner bij Simmons & Simmons – is zijn kleding. Ik zie géén stropdas, overhemd en colbert, maar gewoon vrijetijdskleding: witte sneakers, donkergekleurde jeans en een grijze trui. Hij is gestopt met het dragen van pakken sinds hij partner is geworden. Het gaat niet om wat je draagt, maar hoe goed je je werk doet. Dat is eigenlijk altijd wel zijn filosofie geweest: ‘’Dat je vooral moet doen wat je zelf fijn vindt, als je maar je werk goed doet. Ik vind dat echt het allerbelangrijkste. Wat ik belangrijk vind is dat medewerkers hard werken én dat ze goed werk afleveren. Als jij dat het beste kan doen in je joggingbroek, dan doe je dat lekker in je joggingbroek. Als er een klant langskomt, dan doe ik natuurlijk wel een pak aan, of in elk geval iets representatiefs.’’
Hoe zou een goede vriend u omschrijven?
“Als iemand die doet wat hij leuk vindt. Ook als iemand die zijn eigen pad bewandelt.’’ Tjiam beschrijft zichzelf als ‘’extreem gedreven’’. Die gedrevenheid had hij als klein kind al op de basisschool. Die gedrevenheid is volgens Tjiam te herleiden naar zijn vader. “Mijn vader is Chinees-Indonesisch. Het Chinese wat je heel erg bij mij terugziet en wat mijn vader ook heeft is de enorme arbeidsethos.’’
Is er een groot verschil tussen de Chinese en Indonesische cultuur?
“Ja, er zitten zeker verschillen tussen. Ik denk dat Indonesiërs over het algemeen emotioneler zijn, meer levensgenieters. Chinezen zijn toch wat zakelijker, meer gericht op carrière en maatschappelijk succes. Mijn vader was een van de vele Chinezen die is opgegroeid in Indonesië. Zij waren ook ooit arbeidsmigranten, die vanuit China naar Indonesië zijn gegaan en daar hun leven hebben opgebouwd. Die hebben de Chinese cultuur met de Indonesische cultuur vermengd.”
Zijn moeder is Nederlandse. Zij is anders dan zijn vader. “Mijn vader en moeder schelen dag en nacht, qua alles. Mijn vader is het type: niet zeuren, hard werken en studeren. En dan vooral een bètastudie natuurlijk. Mijn moeder is meer van het type: het maakt me niet uit wat mijn zoon wordt, het belangrijkste is dat hij gelukkig is.” Tjiam kan zich daar maar ten dele mee verenigen: “Je kan vaak als puber niet de juiste keuzes maken voor de lange termijn. De opvatting van mijn moeder is lief bedoeld, maar je hebt als puber soms ook een schop onder de kont nodig. Ik denk dat het niet meeviel mij op te voeden. Desondanks hebben mijn ouders mij geweldig opgevoed en mij altijd gesteund. Daarvoor ben ik hen enorm dankbaar.”
Dat die sturing soms wel nodig is, ondervond Tjiam als tiener. Hij was altijd al heel erg ambitieus, maar een aantal jaar ook wat minder, met name in de laatste jaren van het gymnasium. Hij haalde toen ook slechtere cijfers. “Ik was toen veel meer bezig met feesten, sporten én vooral jong zijn. Ik wilde eerst het leger in. Ik was op zoek naar avontuur. Uiteindelijk ben ik niet door de laatste testen gekomen. Dat was een enorme domper”, legt hij me uit.
Zingeving
Hij moest toen snel een beslissing nemen, want het collegejaar naderde. Uiteindelijk heeft Tjiam gekozen voor een mode-opleiding toen hij 18 jaar was. De studie aan het Amsterdam Fashion Institute was echter van korte duur. “Dat heb ik maar een jaar gedaan. Het was een hartstikke leuk jaar met veel bijzondere en mooie mensen. Ik ging op kamers in Amsterdam in 1999. Er waren heel veel feesten en festivals kwamen toen op.”
Tijdens het jaar in Amsterdam begon het bij Tjiam te knagen. Hij besloot om acht maanden lang in een weeshuis in Indonesië te gaan werken. Dat was ook in de buurt van zijn familie. “Tijdens mijn jaar in Amsterdam werd ik maatschappelijk bewust. Ik droeg nog niets bij aan de samenleving. Toen besloot ik in een weeshuis te gaan werken.”
Dat is een opvallende keuze. Waar komt uw wil vandaan om iets terug te doen voor de maatschappij?
“Dat is allemaal daar ontstaan. Daarvoor was het niet echt aan de orde. Ik denk dat mijn keuze om in een weeshuis in Indonesië te werken de beste beslissing is uit mijn leven, omdat dat mij voorgoed heeft veranderd in positieve zin.”
Omslag
Terug in Nederland begon Tjiam in 2001 met Sociologie aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam. Een jaar later kwam de studie Algemene Cultuurwetenschappen erbij. In zijn tweede jaar van Sociologe rolde hij Criminologie in. Alsof dat niet genoeg was, begon hij in 2004 met Rechten. Drie universitaire studies tegelijk. Hoe hij dit deed? “Heel veel studeren, gewoon uren maken. In Rotterdam kwam de omslag van: nu ga ik studeren. Ik ga mijn leven resetten. Ik was weer gedreven zoals ik altijd was.”
Nadat Tjiam Algemene Cultuurwetenschappen en Criminologie had afgerond, heeft hij een reis over land gemaakt van Rotterdam naar Singapore. Hij ging met de bus, trein én liftend. Eerst door Europa naar Moskou, daarna door Centraal Azië: Kazachstan, Oezbekistan, Tadzjikistan en Kirgistan. Uiteindelijk kwam hij aan in China en is hij naar Singapore doorgereisd. “Veel studenten maken verre reizen. Dat juich ik alleen maar toe. Je leert zoveel van andere culturen en tegelijkertijd leer je ook Nederland te waarderen”, vertelt hij me.
Waarom bent u advocaat geworden?
“Ik wilde eigenlijk rechter worden. Maar ik besefte me gaandeweg dat mijn persoonlijke eigenschappen slecht bij een rechter passen. Ik ben erg zwart-wit en niet genuanceerd. Dat past niet bij een rechter. Een rechter moet de belangen van alle partijen wegen en moet juist het grijze gebied bewandelen. Dat is niet hoe ik ben. Het is uiteindelijk Toon van Mierlo geweest – professor burgerlijk procesrecht en partner bij NautaDutilh – die mij introduceerde bij een business course van Nauta. Dat was mijn eerste aanraking met de advocatuur.”
En toen dacht u: dit is het?
“Ja, er waren vooral twee dingen. Ik vond de inhoud leuk. Hoe je het recht in de praktijk moet toepassen. En ik merkte dat ik gevoelig was voor de verlokkingen van de Zuidas: mooie kantoren en alles is goed geregeld. Ik werkte toen op de universiteit. Daar was het wel gezellig, met veel slimme mensen, maar het bruiste niet van de energie. Dat was anders op de Zuidas.”
Excelleren
Heeft u een adagium?
“Jazeker, ik heb een adagium: als je ergens goed in bent, doe dat vooral en excelleer daarin.” Dit heeft hij geleerd van zijn hockeycoach. “Ik was een vrij matige hockeyspeler, maar ik zat wel in het eerste elftal. Dat kwam omdat ik – ik was een verdediger – altijd bleef staan. Ik was zoals Jaap Stam. Mijn trainer zei altijd: als je de bal krijgt, moet je hem zo snel mogelijk naar iemand anders spelen. Vooral niet zelf gaan pingelen. Alleen doen waar je goed in bent: de topspits van de tegenpartij onschadelijk maken. Je moet geen dingen gaan doen waar je niet goed in bent”, vertelt hij me joviaal.
Zelfinschatting én toegeven dat je ergens niet goed in bent, daar heeft het vooral mee te maken. Je moet jezelf ook niet forceren om ergens goed in te worden waar je geen aanleg voor hebt. “Nee, want je wordt dan nooit de beste. Je gaat uit van de premisse dat je het beste uit jezelf wilt halen. Mensen moeten vooral doen waar ze goed in zijn. En dat moeten ze waanzinnig goed doen. Dan kan je daarin excelleren.”
Wat is een belangrijke les die u als advocaat heeft geleerd?
“Simmons & Simmons staat vooral grote bedrijven bij. Maar ik doe ook vrij veel mediazaken en daar sta ik juist vaak personen bij. Ik word het gelukkigst als ik mensen kan helpen. Je ziet in die zaken echt waar de advocaat voor is bedoeld: de hulpbehoevende de weg wijs maken als gids door het rechtssysteem. Dat je mensen daarmee echt kan helpen, dat is voor mij een heel mooie les geweest.”
Aan wie moet u denken als u het woord ‘succesvol’ hoort?
“Dat is een goede, maar lastige vraag. De reden waarom ik moeite met deze vraag heb, is de vraag: wat is succesvol?”
Heeft u ooit eerder over die vraag nagedacht?
“Nee, ik heb daar nooit eerder over nagedacht. Eén iemand waar ik erg veel bewondering voor heb is Mark Rutte. Ik zal het je uitleggen. Ik vind Rutte een perfecte verbinder. In de Nederlandse én internationale politiek. Natuurlijk is er van alles op en aan te merken, maar over het algemeen vind ik dat hij het niet slecht heeft gedaan in de afgelopen tien jaar, terwijl hij wel een waanzinnig moeilijke baan heeft.”
Rutte staat erom bekend dat hij geen kant kan kiezen. Dat hij vaak de middenweg kiest, vindt Tjiam. “Eerlijk gezegd helemaal niet erg.” Dat is inherent aan het Nederlands poldermodel: “Rutte geeft iedereen wat, maar niemand krijgt alles. Dat betekent automatisch dat iedereen ontevreden is, omdat mensen de neiging hebben om vooral te kijken naar wat ze niet krijgen, ik trouwens ook hoor. Rutte staat daarboven en dat vind ik bewonderenswaardig.”
Wat is uw favoriete film?
“Dat is een makkelijke: A Clockwork Orange van Stanley Kubrick. Die film heeft alles. A Clockwork Orange is een maatschappijkritische en filosofische film. Het gaat over een groep jongeren die hun omgeving terroriseren, en waarvan er één wordt gepakt én vervolgens een heropvoedingstraject krijgt. De vraag is dan of dat allemaal wel in proportie is. De film bevat ook gave muziek: de Negende Symfonie van Ludwig van Beethoven speelt een prominente rol. Er wordt veel gespeeld met taal. Ook hebben de acteurs bijzondere kostuums. Dus alles wat mij fascineert, komt terug in deze film: sociologie, criminologie, kleding, muziek en taal.”
Door welke fouten bent u een betere advocaat geworden?
“Een achteraf grappige fout heb ik gemaakt toen ik net was begonnen bij De Brauw. Ik heb toen bij wijze van kantoorgrap mijn Brauwerij-genoten een brief gestuurd waarin stond dat ze tien procent salarisverhoging kregen. Had ik natuurlijk niet moeten doen. Het was midden in de crisis en de salarissen waren bevroren. Het onderwerp lag gevoelig en dat heb ik geweten. Ik ben Stefan Sagel en Martijn Snoep nog steeds dankbaar dat ze het mij hebben vergeven. Daarna ben ik een stuk serieuzer geworden op mijn werk.”
Portie nederigheid
Elke dinsdag en donderdag begint Tjiam om zeven uur in de ochtend met kickboksen. Hij was aanwezig bij de vechtpartij tussen Badr Hari en Rico Verhoeven afgelopen december in Arnhem.
Kickboksen betekent niet zomaar je testosteron de vrije loop laten. Kickboksen vereist ook een mate van intelligentie. Wat doe je bijvoorbeeld als je neer wordt geslagen? Raak je dan in paniek, of blijf je kalm, herpak je je en ga je door? Juist deze vaardigheden – doorzettingsvermogen en niet in paniek raken bij onvoorziene situaties en tegenslagen – is belangrijk bij het werk van een advocaat. Maar dat zijn niet de belangrijkste lessen die hij heeft geleerd. Nee, dat is de les in nederigheid. Hij citeert hierbij Firas Zahabi, de trainer van voormalig UFC-wereldkampioen George St. Pierre: “You gotta eat from the humble pie.”
You gotta eat from the humble pie
“Hier, op de Zuidas, zijn er geen lesjes nederigheid. Dit is het territorium van de bankier, consultant en advocaat die “weleens” de neiging kunnen hebben om te denken dat zij beter of slimmer zijn dan anderen, hun eigen collega’s incluis. Het risico op arrogantie is groot. Dat is een reden waarom ik naar Mejiro Gym ga. Ik ben een matige kickbokser. Er zitten gasten bij die 100 keer beter zijn dan ik. Er wordt veel gespard. De laatste zondag van de maand is het zelfs één uur lang sparren. Er trainen veel oude en nieuwe kampioenen bij Mejiro. Ik behoor by far tot de slechtsten. Ik krijg daar een paar dagen per week mijn portie nederigheid, the humble pie. Buiten de Zuidas-habitat begin ik gewoon onderaan”, vertelt hij me. Hij raadt iedereen dan ook aan om óók iets te doen wat buiten haar of zijn comfortzone ligt om met beide benen op de grond te blijven.
Na vijf jaar gewerkt te hebben bij De Brauw nam Tjiam in 2014 een sabbatical op. Hij maakte deze keer een reis door Georgië, Azerbeidzjan, Turkmenistan, Armenië en Irak. Dit laatste land was niet gepland. Sterker nog: zijn ouders wisten er pas van toen hij eenmaal in Irak was. In The New York Times las hij over de yezidi’s, een bedreigde minderheid in Irak. Hij wilde graag iets doen en besloot om speelgoed uit te delen aan de vluchtelingenkinderen.
Wat heeft u in Irak geleerd?
“Het heeft me niet zo veranderd als toen ik in het weeshuis heb gezeten. Dit was meer een impulsieve actie. Ik was gaan reizen en ik wilde iets goeds gaan doen op reis en dit kwam toevallig op mijn pad, omdat er ook toevallig oorlog was uitgebroken. Dit gebeurde gewoon. Het leed wat ik heb gezien, heeft een heel diepe en zware impact gehad op mij.”
Dress For Success
De wil om te helpen komt later weer terug. Tjiam is initiatiefnemer van Dress For Success op de Zuidas. Sinds afgelopen september staat er op de Zuidas een kledingcontainer. Deze kledingcontainer is alleen bestemd voor nette representatieve kleding die vervolgens gratis aan werkzoekenden met een minimuminkomen wordt gedoneerd. “Dress for Success, dat is wel iets wat ik heel leuk vind. Dat is anders dan mijn tijd in het weeshuis of in Irak.”
Toen hij zelf kleding bracht naar de opslagplaats in Nieuw-West kwam hij in gesprek met de manager. “Zij vertelde dat ze te weinig kleding krijgt. Nadat ik mijn kleren had gegeven, dacht ik: ik ga hier bij Simmons & Simmons iets organiseren. Ik heb toen een grote inzamelingsactie gehouden. Een onwijs succes, enorm veel pakken en donaties. Toen was ik weer met haar in gesprek geraakt. En dacht ik: hoe leuk is het dan niet om iets te doen wat permanent is. Toen heb ik nog met haar contact gehouden”, legt hij me uit. Voor deze actie heeft Simmons & Simmons vorig jaar de Gouden Zandloper gewonnen in de categorie Corporate Responsibility.
Een goede advocaat
Inmiddels heb ik aan meerdere advocaten de welbekende vraag gesteld wanneer een advocaat een goede advocaat is. Ik heb verschillende antwoorden gekregen. De ene keer werd mij verteld dat een goede advocaat vooral zitvlees moet hebben; je moet immers erg veel lezen. De andere keer werd gezegd dat een advocaat goed moet inschatten wanneer hij naar de rechter moet stappen en of dat dan in het belang van zijn of haar cliënt is.
Wat maakt volgens u een advocaat een goede advocaat?
“Ik vind dat een goede advocaat helemaal door het vuur moet gaan voor zijn cliënten. Een procesadvocaat moet alles uit de kast trekken om een zaak te winnen. Ik wil koste wat het kost winnen en het allerbeste bereiken voor mijn klant. Ik ken geen limiet, ik stop niet, ik ga door, weekend, ochtend, avond of vakantie. Ik denk dat dát ervoor heeft gezorgd dat ik vrij veel procedures heb gewonnen. Dat zoek ik ook in de jonge advocaten: de wil om voor je klanten door het vuur te gaan. Daar hoort dan niet bij dat je om zes uur naar huis gaat en je in weekenden alleen maar “weekend” viert. Al is dat misschien niet bon ton om in dit tijdsgewricht te zeggen. Overigens ben ik tegen mijn team milder dan tegen mijzelf. Heb ik geleerd van mijn vroegere kamergenoot.”
Waar kunnen rechtenstudenten, die zeker weten dat ze de advocatuur in willen gaan, zich in onderscheiden?
“Op dit moment kunnen studenten zich onderscheiden door hogere cijfers te halen. Dat is stap één. Dat vergeten veel studenten. Die denken vaak: ik heb veel commissies gedaan, dus ik kan mij wel die paar zessen voor BPR en verbintenissenrecht permitteren. Het antwoord is: nee. Je moet het allebei doen. Toen ik ging studeren, heb ik naast mijn studies een criminologievereniging voor studenten opgericht. Dat is nu de grootste criminologiestudentenvereniging van Nederland: Criminologie in Actie.”
Waarom deed u dat?
“Ik had drie leuke medestudenten met wie ik dat kon doen. Dat was puur omdat ik het leuk vond om iets op te zetten voor de opleiding criminologie. En niet omdat ik toen dacht: ‘Het is wel goed voor mijn cv.’ Dus de tip als studenten zich willen onderscheiden: doe iets wat je intrinsiek leuk vindt en doe dat goed.”
Een goede advocaat moet veel in zich hebben. Ik vraag me dan ook af of je als een goede advocaat wordt geboren óf dat je ook een goede advocaat kan worden. Tjiam zegt hierover: “Ik denk wel dat je een goede advocaat kan worden.” Niet de beroepsopleiding of de opleiding binnen het kantoor, maar je kamergenoot maakt het verschil of je een goede advocaat wordt. “Dat is het allerbelangrijkste. Je kamergenoot vertelt hoe het kantoor werkt en hoe je je werk moet doen. Je kamergenoot steunt je wanneer je een lastige periode meemaakt. Op de Zuidas is je kamergenoot de persoon die je het meest ziet en spreekt.”
Vrouwelijke diversiteit
Twee vrouwelijke kamergenoten van Tjiam (Els Boonacker en Michelle Schilperoort) hebben hem tijdens zijn stageperiode veel wijze lessen en kennis bijgebracht. “Dat waren twee senior medewerkers en die waren in elk opzicht voorbeeldige advocaten. Als man keek ik tegen hen op. Zij voerden hun praktijk heel goed uit en tegelijkertijd waren zij voortreffelijke opleiders. Ik denk dat vrouwen daarin een betere balans hebben dan mannen. Als je als man wordt opgeleid door een andere man, dan worden bepaalde mannelijke eigenschappen nog meer versterkt en andere eigenschappen worden onderdrukt. Dat is niet wenselijk.”
Aan het einde van het interview lopen we nog even naar de kledingcontainer van Dress For Success op de hoek van de Claude Debussylaan en de Aaron Coplandstraat. “Elke ochtend open ik de container en na mijn werk doe ik hem ook weer dicht. Ik wil voorkomen dat mensen er ’s nachts of in het weekend afval in gooien”, vertelt hij me over de kledingcontainer. Helaas heb ik mijn pak nodig, maar mocht u in uw kast nog oude pakken hebben: u weet waar u terechtkunt.
Wie is Paul Tjiam?
Paul Tjiam is geboren in 1981. Nadat hij achtereenvolgens Criminologie, Algemene Cultuurwetenschappen en Rechten in Rotterdam heeft gestudeerd, is hij in 2009 als advocaat begonnen bij De Brauw Blackstone Westbroek. Na een sabbatical van vijf maanden heeft hij in 2015 zijn carrière voortgezet bij Simmons & Simmons. Hij leidt daar de afdeling merkenrecht, auteursrecht en mediarecht. In 2019 is hij partner geworden.
