Het Nederlandse appelprocesrecht in civiele zaken staat bekend om zijn riante herkansingsmogelijkheden. In de juridische literatuur zijn in de loop der tijd tal van voorstellen gedaan voor aanpassing van dit stelsel, dat als duur, traag en ingewikkeld wordt beschouwd. Zo is opgeworpen dat de herkansingsfunctie van het hoger beroep zou moeten worden afgeschaft, of dat meer en/of hogere drempels moeten worden geïntroduceerd. Of kan het hoger beroep misschien maar beter helemaal verdwijnen? Consensus over hoe het anders zou kunnen is tot op heden niet bereikt.
Natuurlijk evenwicht
Groeneveld besprak dit onderwerp in haar oratie. Volgens haar heeft het procesrecht wel iets weg van een ecosysteem dat zich rond een natuurlijk evenwicht beweegt. Daardoor zijn de mogelijkheden voor hoger beroep lastig in te perken of te wijzigen. Als een bepaald onderdeel van het appelprocesrecht rigoureus wordt gewijzigd, zal dat waarschijnlijk teniet worden gedaan door ‘correcties’ elders in de procesrechtelijke keten, om het natuurlijk evenwicht dat door de jaren heen is ontstaan te herstellen.
Rechtspolitiek
De procesrechtelijke regels zijn het resultaat van belangenafwegingen die samenhangen met de keuzes die bij de inrichting van de procedure in eerste aanleg en in cassatie zijn gemaakt, legde Groeneveld uit. Zo heeft het civiele procesrecht relatief ruime herkansingsmogelijkheden in hoger beroep, maar zijn er juist weinig mogelijkheden om een eenmaal onherroepelijk geworden uitspraak nog aan te tasten. Een hoger beroep waarin partijen nauwelijks nieuwe standpunten kunnen innemen is misschien wel vlotter of minder duur, maar wordt wellicht sneller als ‘onrechtvaardig’ ervaren door rechtzoekenden die bijvoorbeeld een gunstig(er) vonnis hadden gekregen als zij in eerste aanleg beter hadden geprocedeerd. Appelrechtspraak is grotendeels een kwestie van rechtspolitiek, aldus Groeneveld.
Kleine stapjes
Desondanks ziet Groeneveld wel degelijk kansen voor verbetering van het appelprocesrecht. Dat moet dan wel in kleine stapjes gebeuren, en van binnenuit. De initiatieven en aanbevelingen die de Rechtspraak daarvoor zelf noemt in de Agenda van de Rechtspraak en de Agenda voor de Appelrechtspraak vormen daarbij een belangrijk hulpmiddel, concludeert Groeneveld. Ze ziet daarbij wel een aantal verbeterpunten, die ze tijdens haar oratie toelichtte.
Gerechtshoven
Groeneveld is sinds 1 september 2022 als bijzonder hoogleraar verbonden aan Tilburg Law School. Groeneveld, in het dagelijks leven advocaat bij AKD, doet in deze hoedanigheid onderzoek naar de functie, positie en werkwijze van de appelrechter. Haar leerstoel is gevestigd op initiatief van de vier gerechtshoven.
