“If you wish to converse with me, define your terms.” – (schijnbaar een quote van) Voltaire.
Laat ik daar mee beginnen. Belastingontwijking is iets anders dan belastingontduiking. Van belastingontduiking is sprake wanneer personen of bedrijven belastingverplichtingen niet nakomen door bijvoorbeeld inkomens en/of vermogens te verzwijgen. Bij belastingontwijking daarentegen komen belastingplichtigen hun belastingverplichtingen wel na, maar maken personen of bedrijven gebruik van hiaten of verschillen in de regelgeving, waardoor de belastingafdracht wordt beperkt. Zo schrijft de Belastingdienst op haar website.
‘Wat is het probleem van belastingontwijking?’, hoor ik je denken. Sterk versimpeld is het probleem dat als gevolg van belastingontwijking er minder belastinginkomsten zijn voor landen. Belastinginkomsten die onder andere bedoeld zijn voor scholen, ziekenhuizen en infrastructuur. Bovendien neemt door belastingontduiking de belastingdruk op de ‘gewone burger’ toe.
Fair share
Maar nu komt het: belastingontwijking is dus niet verboden. Juridisch gezien (en dus niet geheel onbelangrijk voor de doelgroep van deze blog) is er niks mis met belastingontwijking. Van ondernemingen kan worden verwacht dat zij een ‘fair share’ aan belastingen betalen. Wat fair dan precies is, is meer een morele vraag. Is deze fair share meer dan juridisch vereist? Juridische toelaatbaarheid en morele juistheid hoeven in ieder geval niet overeen te komen. Wat kan in dat kader van een maatschappelijk verantwoorde onderneming worden verwacht?
Enerzijds kan worden gesteld dat belastingontwijking niet past bij een maatschappelijk verantwoorde onderneming. Maatschappelijk verantwoorde ondernemingen gaan vrijwillig verder dan hun juridische verplichtingen. Zij erkennen dat wetten tekort kunnen schieten en gaan daarom verder dan het recht (de wet) vraagt. Wat concreet van ondernemingen kan worden verwacht, hangt af van de omstandigheden van het geval. Dit verschilt van bedrijf tot bedrijf en van situatie tot situatie. (Zie Pieterse & Van Scharrenburg, Springende punten 2017/13.4.)
Anderzijds kan ook worden betoogd dat een onderneming net als iedere andere deelnemer aan het rechtsverkeer gebruik mag maken van bestaande fiscale wetgeving. De Nederlandse Staat heeft in het algemeen belang juist een internationaal concurrerend vestigingsklimaat op het terrein van fiscaliteit nagestreefd (zie Ondernemingsrecht 2021/3). Kan het een onderneming dan worden verweten dat zij hier gebruik van maakt? Zo ja, waar ligt dan de grens? Tot welk niveau mag een onderneming zijn belastingafdracht minimaliseren voordat het maatschappelijk onverantwoord wordt?
Zonder zelf een oordeel te vellen hoop ik dat deze korte uiteenzetting je aan het denken heeft gezet. Wat vind jij van belastingontwijking?
