Zowel in het panel met de advocaten Robert Sanders (De Clercq Advocaten en Notariaat), Shima Abbady (Bird & Bird) en Judith de Boer (Hertoghs advocaten) als in de zaal waren de meningen verdeeld op 6 november in Sociëteit de Witte in Den Haag.
Duidelijk was in elk geval dat een minderheid van de aanwezige advocaten meende dat AI over vijf jaar vijftig procent van het werk van advocaten zal overnemen. Nog minder advocaten antwoordden met ja op de vraag of de rol van de advocaat zal verschuiven naar AI-supervisor en ethisch adviseur. En ook op de vraag wie er het afgelopen jaar investeringen heeft gedaan in AI, gingen er maar weinig handen van advocaten de lucht in. Koudwatervrees lijkt het veelal nog te winnen van vernieuwingsdrang.
Tools als ChatGPT worden generatieve AI genoemd: een voorspellend taalmodel dat gebruik maakt van bestaande informatie. Bird & Bird-advocaat Abbady, die promoveert op de effecten van AI op het functioneren van de democratie, plaatste kritische kanttekeningen bij het gebruik van AI in de advocatuur. “Stel dat je AI een proces-verbaal laat beoordelen, hoe beoordeel je dan het niveau van de output?”, vroeg zij zich af.
Abbady stelde dat een groot deel van het advocatenwerk uit denken bestaat. “Bijna alles wat wij doen gaat uiteindelijk over open normen. Dat maakt het gebruik van AI lastig.” Volgens Abbady moeten we beseffen dat we een fundamentele keuze maken over wat het is om een advocaat te zijn, zelfs wat het is om een mens te zijn, als we geloven dat we het denken daarover ooit aan AI over kunnen laten.
Ne bis in idem
Tuchtrechtspecialist Robert Sanders zei dat er in het afgelopen jaar heel veel ontwikkelingen zijn geweest met ChatGPT. “Het is denkbaar dat veel advocatenwerk over vijf jaar door AI kan worden gedaan,” meende hij. Maar hij was net als Abbady sceptisch over de huidige prestaties van AI. Hij had voor de lol aan een AI-tool gevraagd wat er in de Advocatenwet staat over het ne bis in idem-principe. “Niets,” had de tool geantwoord, wat een fout antwoord is. De tool had wel een disclaimer: “Als er twijfel over het antwoord bestaat, is het raadzaam om een gespecialiseerde advocaat te raadplegen,” citeerde Sanders tot hilariteit van de zaal.
Hij kan zich niet voorstellen dat AI kan afwegen wat gerechtvaardigde belangen zijn: “Je hebt daarvoor een helikopterview van het recht nodig, en die heeft AI niet.”
Als AI alleen bestaande informatie kopieert, hoe kan er dan ooit baanbrekende jurisprudentie van de Hoge Raad ontstaan, vroeg iemand in de zaal zich af. “Die standaardarresten kunnen alleen tot stand komen dankzij creatieve advocaten die een zaak op een nieuwe manier aan de Hoge Raad voorleggen.”
Sanders deelt die zorg. “Het systeem moet gevoed worden,” meent hij. “Als wij ons als advocaten overgeven aan intellectuele luiheid, vernieuwt het systeem zich niet meer.”
Digitale bewijsvoering
Een belangrijke vraag voor de balie is ook of de kernwaarden vertrouwelijkheid, deskundigheid en onafhankelijkheid in gevaar komen door het gebruik van AI-tools als Chat GPT, Harvey en Claude. Sanders was daar duidelijk over: “Als je afhankelijk bent van een AI-systeem, ben je niet onafhankelijk.” Een advocaat uit de zaal stelde dat veel advocaten AI gebruiken zonder voldoende rekening te houden met de vertrouwelijkheid van de gegevens. En de Boer wees op de gevaren van digitale bewijsvoering. “Mag je daarvoor algoritmen gebruiken? Je kunt met AI prachtige video’s maken. Daar moeten we als advocaten over nadenken.”
Vanuit de zaal toonde Joost Linnemann (CEO van Kennedy Van der Laan) aan dat de standpunten over AI snel kunnen veranderen. “Eerst was het gebruik van AI in de VS nog een schending van de kernwaarden, nu kan het een schending van de kernwaarden opleveren als je AI niet gebruikt.”
Toegang tot het recht
Tot slot bogen de aanwezigen, onder wie opvallend veel niet-advocaten, zich over de vraag of het gebruik van AI de toegang tot het recht kan verbeteren. Veel aanwezigen beantwoordden die vraag met ja. Robert Sanders vroeg zich wel af of het wel verstandig is om de toegang tot het recht met AI te verhogen. “De advocaat functioneert nu als filter voor zaken die minder kansrijk zijn,” betoogde hij. Volgens Judith de Boer kan AI-gebruik leiden tot ongelijke kansen op de toegang tot het recht, omdat grote kantoren meer geld hebben om AI in te zetten.
De drie advocaten uit het panel waren het erover eens dat advocaten niet kunnen ontkomen aan het werken met AI: “Omarm het, gebruik het, onderschat jezelf en je medewerkers niet.”
Lees hier een achtergrondartikel over AI-gebruik door advocaten.
