Ter beperking van ontslagvergoedingen en bevordering van rechtsgelijkheid is in de WWZ één ontslagvergoeding ingevoerd: de transitievergoeding. In uitzonderingen kan de rechter daar bovenop een billijke vergoeding toewijzen. De wet kent daarvan twee soorten: wegens handelen van een werkgever dat (1) ernstig verwijtbaar is, of (2) in strijd is met de ontslagregels. In de wetsgeschiedenis is benadrukt dat de transitievergoeding de gevolgen van het ontslag beoogt te compenseren, terwijl de billijke vergoeding juist ‘punitief’ bedoeld is.
Dit uitgangspunt is echter op 30 juni jl. door de Hoge Raad onderuit gehaald (ECLI:NL:HR:2017:1187). De zaak is onmiskenbaar schrijnend: een kapperszaak heeft de arbeidsovereenkomst van een kapster zonder haar instemming of toestemming van het UWV opgezegd. De kapster verdiende slechts € 224,51 bruto per maand en was al 16 jaar in dienst. Zij aanvaardde het ontslag, maar vroeg wel om een billijke vergoeding als alternatief voor vernietiging. Het Hof kende die toe, maar vond een bedrag van € 4.000,- afschrikwekkend genoeg. Een veelgehoorde reactie daarop: een schijntje. De kapster ging vervolgens in cassatie. Had het Hof niet ook de gevolgen van het ontslag moeten betrekken in de hoogte van de billijke vergoeding?
De Hoge Raad heeft opheldering gegeven: de gevolgen van het ontslag zijn op zichzelf geen grond voor het toekennen van een billijke vergoeding, maar kunnen (als een billijke vergoeding op andere gronden is aangewezen) wel een rol spelen bij het vaststellen van de hoogte daarvan. Voor de hoogte kan zelfs het loon meewegen dat de werknemer zou hebben ontvangen als wel vernietiging was verzocht en toegewezen. De Hoge Raad voorkomt hiermee dat werkgevers voor een vernietigbaar ontslag kiezen als goedkoop alternatief voor een rechtsgeldig ontslag of het in stand laten van de arbeidsovereenkomst.
De Hoge Raad zet in dit arrest ten slotte de deur op een kier voor een integrale advocaatkostenveroordeling als schadevergoeding voor een ernstige schending van goed werkgeverschap.
