Het gaat om een ambtelijk traject – zonder politieke sturing – waarin ‘Bouwstenen voor een beter belastingstelsel’ zijn uitgewerkt. De Bouwstenen zijn vormgegeven als beleidsopties waaruit politieke partijen vrijelijk kunnen putten in aanloop naar de aanstaande verkiezingen op 17 maart 2021.
Het is de opstellers gelukt tien of elf (net hoe je telt) lijvige deelrapporten op te stellen die zijn verenigd in één overkoepelend Syntheserapport. De deelrapporten zijn (over het algemeen) zeer lezenswaardig, bevatten een rijke hoeveelheid achtergrondmateriaal en vormen de context voor de beleidskeuzes die voorliggen. Uiteindelijk komen uit deze deelrapporten 169 beleidsopties naar voren, die met enig gevoel voor ambtelijke gravitas ‘beleidsfiches’ worden genoemd. Deze fiches zijn verzameld in de 306 pagina’s tellende ‘Fichebundel beleidsopties Bouwstenen voor een beter belastingstelsel’.
Hoewel ik bewondering heb voor de hoeveelheid werk die is verzet, heb ik inmiddels toch sterke bedenkingen bij het Bouwstenen-project. Hét probleem van de almaar uitdijende en steeds complexer wordende belastingwetgeving in Nederland is dat het ontbreekt aan een duidelijke visie over het eindresultaat en – minstens zo belangrijk – hoe daar te komen. Aan het aantal oproepen voor een ‘eenvoudiger’, ‘eerlijker’ en ‘evenwichtiger’ belastingstelsel kan het niet liggen. Hetzelfde geldt voor de vaak gehoorde kreet dat het allemaal wel ‘uitvoerbaar’ moet zijn. Maar deze oproepen kunnen het ontbreken van een duidelijke visie niet verhullen.
Het gebrek aan visie wreekt de potentiële slagkracht van de 169 beleidsfiches. Het zijn simpelweg te veel opties met te weinig of geen samenhang. Bouwstenen, zonder bouwplan. Sterker nog: veel van de bouwstenen zijn tegeltjes en daar valt geen huis van te bouwen. Daarnaast ontbreekt – ondanks het ontbreken van politieke sturing – het evenwicht in de voorgeschotelde beleidsfiches. De lastenverzwarende fiches overtreffen de lastenverlagende in zeer aanzienlijk mate. De aanmerkelijkbelanghouder (gemakshalve: de dga) is de kop van Jut: de bedrijfsopvolgingsregeling moet soberder (of afgeschaft), de gebruikelijkloonregeling is te gunstig en het aanmerkelijkbelanghoudersinkomen wordt te laag belast. Hieraan ligt ten grondslag dat nieuwe berekeningen hebben geleid tot de conclusie dat dga’s in hun vennootschappen circa 200 miljard euro meer vermogen hebben ondergebracht dan aanvankelijk werd becijferd. Dat is twee keer meer dan voorheen werd aangenomen!
Ergens heeft ten burele het idee postgevat van ‘gevonden geld’ bij de aanmerkelijkbelanghouders. De maatregelen om dat vermogen te belasten nemen dan ook een zeer prominente plaats in binnen het Bouwstenen-project. Uiteraard kan ik daar in het kader van een ambtelijke, niet politiek gestuurde verkenning begrip voor opbrengen. Daarentegen vind ik het veelzeggend dat de meest voor de hand liggende spiegelbeeldige maatregel (of een variatie daarop), namelijk om het box 2-tarief te halveren, het niet eens heeft gehaald tot een fiche. Dat zou echter wel evenwichtig zijn bij de ontdekking dat het box 2-vermogen kennelijk twee keer meer bedraagt dan altijd werd aangenomen.
Kortom, het bouwmateriaal is mijns inziens dus te onsamenhangend en eenzijdig. Alleen bouwstenen van dezelfde soort, geen specie en ook geen bouwtekening. Terugdenkend aan mijn vader: je hebt wel een hele goede aannemer nodig om hier nog iets van te maken.
