De omstreden procedurele strategie van de ‘Italian Torpedo’ is sinds 2015 in de ban gedaan door de EU, maar zorgt Brexit voor een rentree?
Jaren geleden woonde ik een lezing bij van een advocaat over zijn litigationpraktijk (‘procesvoering’ in goed Nederlands). Hij praatte vlug, strooide met Engelse vaktermen en sprak bevlogen over zijn vak. Maar zijn ogen begonnen pas echt te glunderen toen hij zijn publiek meenam in een ‘trucje’ dat hij van zijn patroon kent. Met dit trucje kon een advocaat vroeger handig het procesrecht en de wederpartij tegen elkaar uitspelen en de cliënt bevoordelen. De scriptschrijvers van Suits zouden hun vingers erbij aflikken.
Het betreft de zogeheten ‘Italian Torpedo’. Het is een techniek die de rechtsgang van de wederpartij frustreert door creatief gebruik te maken van het internationaal procesrecht. Onder de Brussel I Verordening uit 2001 werkte het procesrecht in de EU als volgt: wanneer partij A een vordering instelt bij een rechtbank in een lidstaat naar keuze, maar haar wederpartij B heeft al een negatieve verklaring voor recht gevorderd bij een rechtbank in een andere lidstaat, kan de rechter pas op de vordering van A beslissen als de rechter van de andere lidstaat op de negatieve verklaring voor recht van B heeft beslist. Dit systeem biedt de mogelijkheid voor partij B om bij een dreigend juridisch conflict een negatieve verklaring voor recht te vorderen bij een andere lidstaat. Vaak wordt Italië gekozen, waar het rechtssysteem soms tien jaar nodig heeft om op een dergelijke vordering uitspraak te doen. Deze methode werkt ook als het overduidelijk is dat de Italiaanse rechter niet bevoegd is, bijvoorbeeld wanneer sprake is van een jurisdictieclausule. Het resultaat van de torpedo is vaak dat partij A met het oog op de hoge kosten die een jarenlange procedure meebrengt, haar vordering intrekt of tot een schikking met partij B komt.
In 2015 is de Brussel I Verordening herzien met als belangrijkste aanpassing art. 31(2). De rechterlijke instantie in de lidstaat waar partij A haar vordering indient kan nu uitspraak doen ongeacht een vordering die eerder ingesteld is door haar wederpartij in een andere lidstaat. De torpedo is dus onklaar gemaakt. Wat overblijft is een goed verhaal om studenten wakker te houden tijdens je lezing. Althans, voor nu… Een van de consequenties van de Brexit is namelijk dat de Brussel I Verordening niet langer van toepassing is op het VK. Indien niks anders wordt geregeld vallen de Britten terug op het zogeheten Lugano-Verdrag. Dit Verdrag heeft gelijksoortige bepalingen aan de Verordening zoals deze in 2001 in werking trad. Wellicht leiden deze omstandigheden tot een nieuw salvo torpedo’s.
