In de film The Fugitive wordt een arts (Harrison Ford) verdacht van de moord op zijn vrouw. Hij heeft het volste vertrouwen in de rechtsgang, omdat hij, net als de kijkers, weet dat hij de moord niet heeft gepleegd. De verbijstering is dan ook totaal wanneer de jury toch overtuigd wordt van zijn schuld. Door toeval krijgt hij de kans te ontsnappen en hij grijpt zijn laatste strohalm: de enige manier om nog zijn onschuld te kunnen bewijzen is door de echte dader te vinden. Het is een race tegen de klok, op de hielen gezeten door alles wat kan schieten, en dat is veel in de VS. Uiteindelijk – het blijft een Amerikaanse film – zegeviert het individu in zijn strijd tegen de overheid die weer eens verstrikt was geraakt in haar eigen regeltjes en bureaucratie.
De rechtbank Amsterdam heeft Maurice de Hond tot twee maanden voorwaardelijke gevangenisstraf veroordeeld wegens smaad omdat hij de klusjesman van de weduwe Wittenberg publiekelijk als haar moordenaar heeft aangewezen.
De Hond is ervan overtuigd dat de fiscalist van de weduwe door een justitiële dwaling voor die moord veroordeeld is. Hij heeft zijn bevindingen dat de klusjesman de verantwoordelijke is, voorgelegd aan het Openbaar Ministerie, maar dat heeft laten weten "dat niet is gebleken van feiten en/of omstandigheden die, als ze destijds bekend waren geweest, aan OM en rechter, tot een ander oordeel dan veroordeling van [de fiscalist] hadden kunnen leiden." Het onderzoeksrapport van het OM blijft geheim om redenen van privacy. De Hond heeft daarna zijn kritiek op justitie hervat, waarbij hij zijn ‘bewijs’ dat de klusjesman de dader is, heeft gepubliceerd.
De rechtbank omzeilt omzichtig de vraag of De Hond te goeder trouw kon menen dat zijn beschuldiging van de klusjesman waar was. Voldoende voor de veroordeling is dat "niet kan worden gezegd dat het algemeen belang eiste dat verdachte in het openbaar deze beschuldiging deed". De rechtbank oordeelt dat van De Hond terughoudendheid mocht worden verwacht, zeker nadat "zijn bevindingen door het OM serieus waren getoetst en (kennelijk) te licht bevonden". De rechtbank besluit dat De Hond ook op een andere manier zijn punt had kunnen maken, door zich te beperken tot een uiteenzetting waarom hij meende dat de fiscalist ten onrechte vast zit.
Deze redenering roept vraagtekens op. Als de rechtbank zich niet verdiept in de vraag wie de moord heeft begaan, dan laat zij daarmee de juistheid van De Honds beschuldiging in het midden. Kun je dan vervolgens zeggen dat de juistheid dat de klusjesman het gedaan heeft niet relevant is voor een uiteenzetting waarom de fiscalist door een justitiële dwaling vast zit? Ook een geheim onderzoek van het OM ongezien "serieus" noemen, draagt niet bij aan de begrijpelijkheid van het vonnis: De Hond en zijn medestanders weten dan nog niet waarom bewijs tegen de fiscalist wel tot vervolging en veroordeling leidt en bewijs tegen de klusjesman niet. Het bevestigt slechts dat in Nederland voor een strafrechtelijke veroordeling het bewijs niet veel hoeft te zijn als de overtuiging van justitie groot genoeg is. En daar zit denk ik de crux: wie heeft hier zicht op de totstandkoming van de overtuiging van OM en rechter?
Dr. mr. C.B. Schutte is advocaat bij Schutte Heide-Jørgensen advocaten te Amsterdam.
