‘Draagvlak voor grondrechten en democratie is niet onvoorwaardelijk’

Een aanzienlijk deel van de Nederlanders (wel een minderheid) is bereid om voor urgente en complexe problemen de parlementaire democratie en grondrechten tijdelijk ter zijde te schuiven. Dat blijkt uit een studie van het Verwey-Jonker Instituut.

Delen:

‘Draagvlak voor grondrechten en democratie is niet onvoorwaardelijk’ - Mr. online
Beeld: Depositphotos

Ook na de coronacrisis is er onder Nederlanders brede steun voor de parlementaire democratie en rechtsstaat. Maar het draagvlak voor democratie en grondrechten in de samenleving is niet onvoorwaardelijk. Een aanzienlijke minderheid lijkt bereid om voor urgente en complexe problemen, zoals de vluchtelingen- en klimaatcrisis, de parlementaire democratie tijdelijk ter zijde te schuiven. Vooral bij jongeren (18-24 jaar) is deze tendens sterker geworden. Dat blijkt uit het onderzoek Democratisch Bewustzijn in Nederland, dat het Verwey-Jonker Instituut eind 2021 in opdracht van de Anne Frank Stichting heeft gedaan.

Snel en daadkrachtig

Het lijkt erop dat de coronacrisis dit effect heeft versterkt. De onderzoekers spreken van een ‘fluïde en opportunistische steun die de pijlers van onze democratische rechtsstaat ondermijnt’. Uit het onderzoek blijkt dat één op de drie Nederlanders vindt dat maatschappelijke problemen snel en daadkrachtig moeten worden opgelost, ook als daardoor met standpunten en belangen van verschillende groepen minder rekening wordt gehouden. Volgens een derde van de Nederlanders mag een regering het meepraten en meebeslissen van oppositiepartijen inperken om grote problemen in het land sneller en daadkrachtiger te kunnen aanpakken.

Vluchtelingen

Zo vindt 60 procent van degenen die zich zorgen maakt over de komst en opvang van vluchtelingen, dat een regering een strenger asielbeleid moet voeren als de meeste Nederlanders dat willen, ook als er wetten zijn die dat niet toestaan. Mensen die zich zorgen maken over de gevolgen van de klimaatverandering, kiezen eveneens vaker voor niet-democratische opties om een strenger klimaatbeleid te realiseren. Nederlanders die ontvankelijk zijn voor de aantrekkingskracht van autocratische of illiberale bestuursvormen, zijn niet onder één noemer te vangen. Zij zijn te vinden bij linkse en rechtse partijen, ouderen en jongeren, mannen en vrouwen, laag- en hoogopgeleiden, stedelingen en dorpelingen.

Minder vertrouwen

Hoewel de meeste Nederlanders de parlementaire democratie de meest gewenste bestuursvorm vinden, oordeelt een groot aantal negatief over het functioneren ervan. Bijna drie kwart van de Nederlanders geeft aan dat ze in het afgelopen jaar minder vertrouwen hebben gekregen in de daadkracht van de regering om grote problemen in ons land aan te pakken. Het vertrouwen in daadkracht is ondermijnd door de toeslagenaffaire, de lange duur van de kabinetsformatie en de aanpak van de woningnood. Vooral de groep van 18-24 jarigen zegt bovengemiddeld vaak dat hun vertrouwen in de daadkracht van de regering als gevolg van de coronacrisis is afgenomen. De Anne Frank Stichting spreekt van ‘ontvankelijkheid voor antidemocratisch denken’. De stichting laat weten dat ook internationaal de vrije, democratische rechtsstaat onder druk staat.

Glijdende schaal

Het zou helpen, aldus de onderzoekers, het besef van het belang van de democratie en de rechtsstaat te vergroten. “Maak mensen bewuster van de kwetsbaarheid van democratie en de consequenties van illiberale bestuursvormen, zoals het risico van een glijdende schaal. Stoel het onderwijs over democratie meer op democratische dilemma’s. En, gelet op de aantrekkingskracht van autocratische of illiberale bestuursvormen in alle geledingen van de samenleving: beperk de discussie over het belang van democratie niet tot specifieke groepen, maar voer de discussie in de volle breedte.”

Lees hier het onderzoek.

Delen:

Het belangrijkste nieuws wekelijks in uw inbox?

Abonneer u op de Mr. nieuwsbrief: elke dinsdag rond de lunch een update van het nieuws van de afgelopen week, de laatste loopbaanwijzigingen en de recentste vacatures. Meld u direct aan en ontvang elke dinsdag de Mr. nieuwsbrief.

Meest gelezen berichten

Van onze kennispartners

Juridische vacatures

Scroll naar boven