Het debat over constitutionele toetsing zit muurvast – dat weet waarschijnlijk inmiddels iedereen. De tweede lezing van het Voorstel-Halsema om een voorzichtige vorm van dergelijke toetsing in te voeren, ligt rokend in de berm. Het omgekeerde voorstel van Taverne om de toetsing aan grondrechten uit verdragen dan ook maar af te schaffen, is nooit echt uit de startblokken gekomen. Tijd voor glas & plas? Zou je denken, bij het lezen van de uitnodiging voor een ‘Symposium Verkenning constitutionele toetsing’ in de Oude Zaal van de Tweede Kamer. Toch is dat niet wat daar gebeurde. Althans, niet alleen.
De grootste weerzin tegen constitutionele toetsing zit in de vrees dat onverkozen rechters democratische besluitvorming blokkeren. Het grootste voordeel van constitutionele toetsing zit in de onafhankelijkheid van een rechterlijk oordeel. Deze tegenstelling laat compromissen toe. Bijvoorbeeld het optuigen van een Vaste Kamercommissie voor Constitutionele Zaken die oordelen velt over de grondwettigheid van wetsvoorstellen. Als het die commissie lukt om zich enigszins te isoleren van partijpolitieke praktijken, boeken we winst. Er wordt dan immers onafhankelijker getoetst, zonder dat verkozen Kamerleden de boel uit handen hoeven te geven. Dit is een prima oplossing voor de versterking van de ex-ante-toetsing: de algemene en abstracte toetsing van een wet voordat hij in het Staatsblad komt. Voor de individuele en concrete toetsing achteraf, is een Kamercommissie geen goede oplossing. Die toetsing hoort eigenlijk bij een rechter thuis, maar als politici daar niet aan durven dan is er ook hier een compromis mogelijk: het Constitutioneel Beraad van de Raad van State. Deze club van experts bestaat al een tijdje, maar leidt tot nog toe een verborgen bestaan als inhoudelijke preadviseur van zowel de afdeling Advisering als van de afdeling Bestuursrechtspraak. Wat mij betreft maken we dit Constitutioneel Beraad beschikbaar voor iedereen die een concrete klacht over de grondwettigheid van een wet heeft. Politici hoeven dan niet bang te zijn dat het Binnenhof wordt overgenomen door onverkozen juristen. Adviezen verplichten tot niets anders dan een goede reactie.
In de Oude Zaal hief men het glas, deed men ongetwijfeld een plas maar keek men vooral of een compromis mogelijk was.
