De afgelopen tijd weet Thierry Baudet wederom het nieuws te halen met verschillende uitspraken omtrent een “sluipende machtsgreep die de rechterlijke macht in Nederland onderneemt.” Dit heeft alles te maken met een aantal rechterlijke uitspraken die directe gevolgen hebben voor ons politieke handelen.
De rechterlijke macht is van de drie ‘trias politica’ misschien wel de meest kwetsbare; aan hen is namelijk ook de taak om politieke machten te corrigeren als zij onrechtmatig of buiten hun bevoegdheid handelen. Een basisprincipe van de rechtsstaat is dat de staat is gebonden aan haar eigen regels en wetten en dat rechterlijke uitspraken als zodanig moeten worden uitgevoerd. Dat moet zelfs worden gedaan als deze uitspraak voor de overheid niet helemaal lekker uitkomt. Dit is nu precies een belangrijk onderdeel van Montesquieu zijn theorie over de scheiding der machten. Zo veegde de Raad van State het stikstofbeleid van tafel en dwong de Hoge Raad de politiek in de Urgenda Zaak tot actie tegen klimaatverandering. Toch zijn dit soort situaties precies waar het volgens Baudet misgaat.
Thierry Baudet heeft de term ‘dikastocratie’ weer nieuw leven ingeblazen; een term uit de politieke filosofie dat ‘regering door rechters’ betekent. Dikastocraten zien de hinder van rechters in een rechtstaat als een gevaar. De rechtstaat is in hun ogen een ‘politiek niet-verantwoorde elite die een bedreiging vormt voor hun democratie’. Ze beweren dat de rechter op de stoel van de wetgever gaat zitten en op die manier de trias politica schendt, omdat rechters er een politieke agenda op nahouden. In Polen is er recentelijk zelfs een wet aangenomen die de rechterlijke macht aan banden legt en ervoor zorgt dat de suprematie weer bij het democratisch gekozen orgaan ligt.
In mijn optiek is het geen probleem dat politici kritisch zijn tegenover de rechtsstaat. Het is goed om een kritische houding aan te nemen tegenover redeneringen van een rechter, omdat dit enkel de kwaliteit van de rechtspraak kan verbeteren. Wat ik wel een probleem vind is dat politici als Thierry Baudet dergelijke visies over dikastocratie alleen verspreiden om haat te zaaien tegenover de rechtsstaat zoals die nu functioneert. Op het moment dat een rechter niet handelt zoals de politiek dat wenselijk acht, zit er dus een probleem in de wetgeving zelf. Rechters krijgen vragen voorgelegd uit de samenleving, die beoordeeld moeten worden aan de hand van wetten die de wetgevende macht zelf heeft vastgelegd. Dat is precies waar de rechters voor zijn: om ons aan die regels te houden. Als Baudet dus echt zo tegen het handelen van de hedendaagse rechters is, moet dit ‘probleem’ vanuit de kern worden opgelost. Dit zal echter niet zo snel veranderen; met een wetsvoorstel is hij voorlopig nog niet gekomen. Het fel bekritiseren van rechters is in ieder geval absoluut niet de juiste oplossing.
