Net als de afgelopen jaren benoemt de Rechtspraak ook dit jaar in haar jaarverslag weer knellende wet- en regelgeving en signaleert waar het fout dreigt te gaan binnen de rechtsstaat. “We zien dat knelpunten ontstaan door wetgeving die in de praktijk anders uitpakt dan beoogd of omdat er onvoldoende capaciteit is om beleid uit te voeren”, aldus Naves het jaarbericht dat het voorwoord van het jaarverslag vormt.
Capaciteitsproblemen
Naves schrijft dat ervoor moet worden gewaakt dat praktische problemen van de overheid fundamentele uitgangspunten van de rechtsstaat niet onder druk zetten. Hij maakt zich zorgen over capaciteitsproblemen bij de overheid waardoor uitspraken van rechters niet goed worden uitgevoerd, bijvoorbeeld door het tekort aan zorginstellingen en hulpverleners voor kinderen. Daarnaast wijst hij op het personeelsgebrek problemen bij de Dienst Justitiële Inrichtingen, die de door de rechter opgelegde straffen uitvoert.
Rechtsstaat
Naves heeft ook een boodschap voor het komende kabinet, hij vindt dat de nieuwe ploeg moet investeren in de instituties van de democratische rechtsstaat en publieke voorzieningen moet versterken. Gebeurt dat niet, dan worden de maatschappelijke problemen die decennialang onopgelost zijn gebleven alleen maar groter. “Scherpe keuzes zijn onontkoombaar, willen we wezenlijke stappen vooruitzetten.”
Die keuzes, of het nu gaat om rechtspraak of om klimaat, woningbouw, immigratie of bestaanszekerheid, moeten volgens Naves altijd worden gemaakt binnen de kaders van de rechtsstaat. “En als de rechtsstaat zelf onderwerp van gesprek is in onze samenleving, dan zou ik graag zien dat het gaat over het belang ervan en niet over de reikwijdte. Dat het gaat over hoe we de fundamentele uitgangspunten van onze samenleving nog beter kunnen verankeren, en niet over hoe we de randen kunnen opzoeken omdat dit op korte termijn beter uitkomt.”
Cijfers
Naast een aantal uitgelichte aansprekende rechtszaken zijn in het jaarverslag volop cijfers te vinden. Zo deden rechters in 2023 uitspraak in bijna 1,4 miljoen zaken (twee procent meer dan in 2022). Ruim 58.000 daarvan werden gepubliceerd op rechtspraak.nl (vorig jaar waren dat er bijna 50.000).
Het aantal nieuw aangebrachte zaken was eveneens een kleine 1,4 miljoen. Meer dan de helft hiervan (62 procent; 859.000 zaken) waren kantonzaken. Bij de rechtbanken kwamen 486.000 zaken binnen (35 procent), bij de gerechtshoven 45.000 zaken (drie procent) en bij de Centrale Raad van Beroep minder dan één procent: een kleine 3.500.
Er werden 766 wrakingsverzoeken ingediend, waarvan er 23 werden gehonoreerd. (in 2022 waren dat er 17 van de 721).
Vrouwen oververtegenwoordigd
In totaal zijn er 2.661 rechters (ondersteund door ruim 8700 medewerkers). 61 procent van hen is vrouw; in de groep boven de 65 zijn mannen iets in de meerderheid. Ook onder gerechtsambtenaren zijn vrouwen met 70 procent ruimschoots oververtegenwoordigd.
Bij de rechtbanken, gerechtshoven en bijzondere colleges waren er in 2023 evenveel vrouwelijke als mannelijke presidenten.
Bezoldiging
In het jaarverslag staat ook een overzicht van de bezoldiging van de bestuurders. Iedereen zit onder de norm van de Wet normering topinkomens, die in 2023 op 223.000 euro lag.
