Ah, gaat uw blogger-raadsheer eens flink inhakken op het Openbaar Ministerie? Ik moet u teleurstellen. Het is de titel van een boek dat afgelopen zomer in Frankrijk is uitgekomen (als je “parquet flottant” tenminste zo mag vertalen; je zou het ook als “weifelend” (letterlijk) “drijvend” kunnen omschrijven. Maar schizofreen, zo leren wij uit een interview met hem in le Monde (10 september 2009) doet meer recht aan de bedoeling van de schrijver).
Die schrijver heet Samuel Corto, tenminste zo noemt de auteur van het boek zich, want het is een roman en Corto is kennelijk niet zijn echte naam. Deze 46-jarige jurist was eerst advocaat om vervolgens de gelederen van het parket in een Franse provincieplaats te gaan versterken. Dat is hem kennelijk niet meegevallen want na enkele jaren is hij daar weer mee opgehouden zodat hij schrijver kon worden. Zijn beslissing de roman onder pseudoniem te schrijven verklaart hij als “ludique et conforme mon gout pour l’ánonymat”.
Als ik u zeg dat de roman een ongezouten kritische ondertoon richting het Frans Openbaar Ministerie heeft dan druk ik mij nog bijzonder zacht uit. De ik-persoon-officier-van-justitie heeft het op dat provinciale parket duidelijk niet naar zijn zin gehad. Hij beschrijft dit provinciale parket als een bekrompen stel sterk hierarchisch ingestelde ambtenaren die de vrijheid die het opportuniteitsbeginsel hun geeft, geheel ongebruikt laten, verblind als zij zijn in hun streven alles te vervolgen en alles – zo hoog mogelijk – te bestraffen. Allemaal conform de dominante ideologie binnen het Franse OM.
Zelf maakt hij zijn verblijf daar ook niet makkelijker: hij uit onmiddellijk vanaf het begin openlijk kritiek op het OM-beleid, en onthoudt zich daarbij niet van het persoonlijk belachelijk maken van de hoofdofficier van justitie en zijn collegae. Ook in zijn requisitoiren ter zitting kiest hij telkens een geheel andere – uiteraard veel genuanceerdere – toon dan zijn collegae.
Wie zijn seksistische opmerkingen in de richting van vrouwelijke collegae, rechters en advocaten daarbij optelt (zo gebiedt hij een advocate eens per mobiele telefoon haar kleren onder haar toga uit te trekken) kan maar moeilijk onder de indruk komen van de ik-figuur en verbaast zich er ook niet over dat hij deze functie al na een moedwillig veroorzaakt schandaal, betrekkelijk snel weer heeft neergelegd.
Toch verdient zijn boek wel enige serieuze aandacht. In januari 2009 heeft president Sarkozy – voor onder andere het verbaasde gehoor van zijn minister van Justitie – een ingrijpende hervorming van het strafrechtelijke systeem aangekondigd: de “functie van rechter commissaris, de machtige, in Frankrijk sterk tot de verbeelding sprekende “juge-d’ínstruction”wordt afgeschaft en zijn bevoegdheden zouden goeddeels overgaan naar het Openbaar Ministerie. Een openbaar ministerie dat echter hierarchisch ondergeschikt is en blijft aan de regering. Zomer 2010 verwacht men het wetsontwerp.
Corto’s stelling is duidelijk dat het parket die zware verantwoordelijkheid niet aankan gezien de corpssfeer die daarbinnen heerst en die geheel doortrokken is van hierarchie en repressie. Vandaar de schizofrenie tussen enerzijds de hiërarchie en anderzijds de magistratelijke positie. Niet verbazingwekkend laat hij zijn romanheld, Etienne Lanos, pleiten voor de afschaffing van het Openbaar Ministerie. Het – automatisch – aanbrengen van zaken kan evengoed (of zelfs beter) gebeuren door politiefunctionarissen terwijl door hun optreden niet langer de valse schijn van onafhankelijk magistraat zou worden gewekt.
De (nieuwe) minister van Justitie weerspreekt dit gebrek aan onafhankelijk élan bij het Openbaar Ministerie. Bovendien stelt zij dat de openbare aanklagers bij uitbreiding van hun bevoegdheden het uitdrukkelijke recht zouden krijgen van hogerhand gegeven bevelen te weigeren (droit de desobeissance). (Er wordt wel gemompeld dat zij deze gedachte heeft meegenomen van haar vorige ministerie, het Ministerie van Defensie, omdat zij het OM kennelijk als een soort leger beschouwt.)
De geïnteresseerde OM-watcher die de hiervoor genoemde gebreken voor lief neemt kan zich met Corto’s roman enkele uren prettige verpozing bezorgen.
…Als hij maar niet vergeet dat het een roman is.
(Samuel Corto: parquet flottant. Denoël 2009. 189 blz.)
