Het thema opleiden leeft, want de behoeften van klanten en kantoren zijn divers geworden. Aan perspectieven op de inhoud − wat de advocaat van morgen in huis moet hebben − is daarom geen gebrek. Dat bleek uit de discussies op het jaarcongres van de Nederlandse Juristenvereniging eerder dit jaar, en de reacties op de preadviezen van de auteurs in nummer 21 van het NJB. Maar hoe leid je juristen eigenlijk goed op, en hoe gebeurt dat bij de Beroepsopleiding Advocaten?
De discussie richt zich vooral op de inhoud: ‘wat’ een advocaat moet kunnen en weten. Maar het ‘hoe’, en op welke manier die inhoud in de praktijk het beste tot zijn recht komt, blijft nog vaak onbesproken. Dat is jammer, want de onderwijsmethoden van morgen die het voor advocaten mogelijk maken om de stof direct in de praktijk toe te passen en de effectiviteit ervan vergroten, worden vandaag al toegepast in de Beroepsopleiding Advocaten (BA).
Ik ben vanaf het begin betrokken bij het vormgeven van de huidige BA, en verzorg afwisselend met collega hoofddocenten Theo de Roos en Wout Morra de dagdelen 1 van de minor/major strafrecht over ‘Rol en taakopvatting van de strafrechtadvocaat’ en dagdeel 8 van de major strafrecht over ‘Strategie en terechtzitting’. Binnen de leerlijn strafrecht in de Beroepsopleiding zijn we met een zeer ervaren docententeam actief, samen met een raadsheer en een advocaat-generaal.
Als trainers en docenten van CPO-Dialogue, de organisatie die de BA uitvoert in opdracht van de Nederlandse Orde van Advocaten, hebben we het afgelopen jaar de theorie en handreikingen die hoogleraar Filip Dochy biedt op het gebied van ‘High Impact Learning that Lasts’ (HILL) ingevoerd.
Dochy is hoogleraar Onderwijskunde & Corporate Training (bedrijfsdidactiek) aan de Katholieke Universiteit Leuven en hoogleraar Onderwijs-innovatie & IT aan de Universiteit van Maastricht. Zijn HILL-model is ontwikkeld op basis van wereldwijde onderzoeks- en adviesprojecten over een ruime periode van 25 jaar in de academische wereld. Zijn model en aanpak worden internationaal erkend als effectief.
Het HILL-model heeft veel potentie voor hedendaags lesgeven. We maken hier concreet een slag mee in het creëren van nieuwe onderwijsvormen en didactiek voor de BA in het komende decennium. Ik ben ervan overtuigd dat de zeven bouwstenen die het HILL-model biedt voor hedendaags effectief onderwijs het antwoord zijn op de vraag hoe onze stagiaires in de toekomst moeten leren.
Zeven bouwstenen
De bouwstenen staan voor het opleiden van professionals tot ‘zelfverantwoordelijke en geëngageerde individuen die te allen tijde een kritische houding kunnen aannemen, reflectievaardigheden kunnen hanteren en effectief, doordacht en efficiënt probleemoplossend te werk gaan.’ (citaat uit Essay High impact learning anno 2022: model voor de toekomst – Over aanpak en sturing, Filip Dochy (2015)).
De zeven bouwstenen:
- Urgentie, hiaat & probleem. Hier ligt de start van het leren, het creëren van een ‘sense of urgency’.
- Zelfmanagement & learning agency. Continu leren vergt zelfmanagement en reflectieve vaardigheden.
- Coöperatie, interactie & coaching. Leren en interacteren met anderen.
- Hybride leren of blended learning. In een doordachte opzet online en offline leren.
- Actie & kennisdeling. Realistische situaties inzetten en met elkaar informatie en kennis delen c.q. uitwisselen.
- Flexibele leerruimte. Openstaan voor spontaan leren en een leerruimte creëren die informeel leren stimuleert.
- Assessment as Learning. Geen of minder summatieve toetsen die veel stressmomenten voor stagiaires opleveren, waardoor van leren geen sprake meer is, in plaats daarvan rekening houden met wat men al geleerd heeft en nog wil leren met ruimte voor uitgebreide feedback.
Deze bouwstenen zijn verweven in het onderwijs binnen de curriculumcommissie strafrecht. Wij hebben van meet af aan de focus op de praktijk − daar gaat het immers om in een beroepsopleiding. Want stagiaires moeten in onze opinie na ieder dagdeel rijker beladen de wereld in, in het belang van de cliënten die met raad en daad bijgestaan moeten worden.
Het gaat bij de BA uiteindelijk erom de stagiaires actief te krijgen en te houden. Dit creëer je door een gevoel van urgentie te geven, door voorbeelden die je in de strafpraktijk tegenkomt dichtbij te laten komen. Dit gebeurt vanaf het eerste begin, tijdens de ‘kennismaking’ met de studiestof in de digitale leeromgeving (DLO).
Ogenschijnlijk ‘taaie stof’ wordt levendig door inzet van een online rollenspel, een forum dat een kennisestafette creëert tussen de diverse stagiaires die elkaar tegenkomen tijdens de dagdelen. Dit prikkelt de stagiaire en de motivatie stijgt.
Wij oefenen gedurende het ‘klassieke onderwijs’ met bijvoorbeeld een verhoorsituatie, aan de hand van een casus. De stagiaire is zelf verdachte of advocaat. Docenten spelen de rol van rechercheur en blikken vanwege het belang van reflectie terug op de handelingen die zijn uitgevoerd. Wat was goed? Wat kan beter? Fouten maken is niet erg, juist goed, want dat levert feedback op om in de praktijk nog beter aan de slag te gaan.
Iedereen krijgt tijdens het dagdeel de kans om mee te denken en doen. Het onderwijs doen wij samen, onder regie van de docenten. Wij proberen het oprechte vertrouwen in alles uit te stralen dat het de stagiaire lukt de stof te beheersen en vooral er mee te werken.
Het contact tijdens het dagdeel zelf is een belangrijk face-to-face moment. Wij zijn tijdens het geven van de cursus verre van formeel en er is alle ruimte voor interactie en spontaniteit. Gaandeweg de cursus vragen wij meestal letterlijk waar de stagiaires nog behoefte aan hebben voor de resterende tijd, want het gaat altijd om hen.
Klaar voor de toekomst
Het curriculum voor de BA wordt momenteel herzien en klaargemaakt voor de toekomst. Gelukkig ligt er al een schat aan onderwijsmateriaal en is er een gedreven docentenkorps dat professioneel wordt ondersteund door de uitvoeringsorganisatie CPO-Dialogue. Verbeteren kan altijd en dat moet ook, want het recht is dynamisch.
Een compleet nieuwe Beroepsopleiding Advocaten ontwikkelen is niet nodig. Integendeel; doorontwikkelen van wat er staat, met antwoorden op de verschillende vragen en behoeften van stakeholders uit de balie en maatschappij is een slimmere aanpak.
