De laatste jaren rijzen er steeds vaker vermoedens dat gedetineerden in streng beveiligde penitentiaire inrichtingen, zoals de EBI in Vught, via hun advocaten contact hebben met de buitenwereld en het criminele circuit. Zo bestaan er momenteel verdenkingen tegen Inez Weski, voormalig advocaat van Ridouan Taghi. In de media doen tevens verhalen de ronde over Khalid Kasem, die in 2019 ook met Taghi contact zou hebben gehad. Voormalig advocaat Youssef Taghi – de neef van – werd vorig jaar door de rechtbank Amsterdam tot 5,5 jaar cel veroordeeld, omdat hij een sleutelrol in Taghi’s organisatie speelde door onder meer het doorgeven van boodschappen vanuit de EBI.
Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) uitte eerder deze maand bij monde van directeur Wim Saris zijn zorgen over deze problematiek. Bij het DJI zijn in 2023 liefst zestien signalen binnengekomen over advocaten die ongeoorloofd contact hadden met gedetineerden. Vanuit deze signalen is tot nu toe in één geval een klacht van de deken ingediend bij de tuchtrechter. In andere gevallen bleek sprake te zijn van een misverstand of werd een waarschuwing voldoende geacht.
Aanscherpingen
Minister van Rechtsbescherming Franc Weerwind stelde in antwoord op deze ontwikkelingen in 2023 voor om de Penitentiaire beginselenwet aan te scherpen. Inzet van de wijzigingen is het verder voorkomen van contact door gedetineerden in PI’s zoals de EBI met de buitenwereld. Gisteravond debatteerde de Tweede Kamer over het voorstel tot wetswijziging.
In het voorstel staat een drietal kernwijzigingen centraal. Zo wil men voortaan cameratoezicht bij het contact tussen gedetineerden in de EBI en hun advocaten. Daarnaast zouden gedetineerden nog maar contact mogen hebben met twee advocaten. Tot slot bevat het voorstel uiteenlopende mogelijkheden om veroordeelden verregaande beperkingen te kunnen opleggen rondom hun communicatiemogelijkheden.
Bij het laatste punt moet het onder meer mogelijk worden gemaakt dat een advocaat uitsluitend met één beveiligde telefoon, op een vastgestelde plek, telefonisch contact mag hebben met zijn cliënt. Ook zou gedetineerden de toegang tot het nieuws ontzegd mogen worden.
Kritiek
Voorafgaand aan het Kamerdebat was er veel kritiek op de voorgenomen wetswijziging, onder andere uit de advocatuur. De Nederlandse Orde van Advocaten (NOvA) vond dat advocaten impliciet worden gecriminaliseerd in het wetsvoorstel: “Een voor de rechtsstaat vitale beroepsgroep als de advocatuur zou niet mogen worden ‘gecriminaliseerd’. Dat risico ontstaat wanneer gesuggereerd wordt dat (strafrecht)advocaten een verlengstuk zijn van hun cliënt.”
Ook de Raad van State was kritisch en gaf in reactie op het voorstel aan zich zorgen te maken over de fundamentele rechten van gedetineerden.
Debat
Tijdens het debat bleek desondanks een Kamermeerderheid te bestaan voor een wijziging van de Penitentiaire beginselenwet, met als inzet om deze strenger te maken. Wel zijn er twee amendementen ingediend. Een van de twee, afkomstig van GL/PvdA en D66, ziet op een versoepeling waarbij het maximum van twee advocaten geen algemene regel wordt, maar per gedetineerde kan worden opgelegd.
Een ander amendement, afkomstig van de VVD, zou het wetsvoorstel juist nóg strenger maken. In dit amendement wil men een maximum stellen aan het bezoek dat een gedetineerde mag ontvangen: maximaal één of twee personen per week.
In een volgend debat zal onder meer over de amendementen worden gestemd. Een datum voor dat debat staat nog niet gepland.
