In rechtsprocedures loopt de spanning vaak op tussen partijen. Soms zien partijen de onafhankelijke en onpartijdige rechter ook als tegenpartij in die rechtsstrijd. Mag dat wel volgens de Hoge Raad?
Bij de belastingkamer van de rechtbank Gelderland deed een gemachtigde zijn zegje over de Nederlandse rechtspraak. Hij richtte zijn vuurpijlen dus op de rechter. Wat hij precies zei, is niet duidelijk. Wel vond de rechter de uitspraken “ongepast, onfatsoenlijk, beledigend en respectloos”. Om die reden weigerde de rechtbank die gemachtigde.
Uiteindelijk kwam de zaak bij de Hoge Raad. Hij oordeelde dat de rechtbank de gemachtigde terecht de deur had gewezen. Op basis van artikel 8:25 van de Algemene wet bestuursrecht (Awb) kan de belastingrechter een gemachtigde weigeren als tegen hem ernstige bezwaren bestaan. Aan die eis was volgens de Hoge Raad voldaan. Het taalgebruik van de gemachtigde zorgde ervoor dat het proces van rechtsvinding door de rechter niet meer op een goede wijze verliep. Kortom, gemachtigden doen er goed aan om de rechter buiten de strijd te laten.
In de praktijk maak ik mee dat partijen aan de rechter vertellen wat zij van de rechtspraak denken, maar de rechter kan wel tegen een stootje. Waar het om gaat – denk ik – is dat men moet beseffen dat de rechter daar zit als onpartijdige derde. Hij moet de knoop doorhakken in de rechtsstrijd tussen partijen. De rechter moet er, met andere woorden, voor zorgen dat de samenleving doordraait. Artikel 8:41a van de Awb zegt het mooi: de rechter moet het geschil beslechten. Dat brengt mee dat partijen hun pijlen niet ook op de rechter kunnen richten, want dan wordt het lastig om onpartijdig te blijven.
Het is allang duidelijk dat de rechter zijn onpartijdige positie moet bewaken. Voor mij is nu duidelijk dat hij dat ook kan doen door gemachtigden te weigeren als zij hun pijlen op hem richten. Het moet dan wel gaan om ernstige bezwaren tegen die gemachtigden en daaraan is in de praktijk niet snel voldaan.
