‘Markteconomie is gebaat bij goede juridische bijstand’

Delen:

Foto: Chantal Ariëns

Arnold Croiset van Uchelen (Allen & Overy) interviewen betekent dat een breed scala aan onderwerpen de revue passeert. Van kapitalisme tot transcendente meditatie, van ‘Zuidas-haantjes’ tot vrouwen aan de top ‒ de procesadvocaat en tevens rechtsgeleerd raadsman van de koning heeft er een mening over. Zo ook over het Urgenda-arrest van de Hoge Raad: “Mensenrechten moet je niet politiseren.”

Halverwege het gesprek moet Arnold Croiset van Uchelen iets van het hart: “Ik ben zeer ongelukkig met de Urgenda-uitspraak van de Hoge Raad. Het is een inbreuk op de trias politica. En opvallend weinig mensen in mijn omgeving zijn daar kritisch op.”

We hebben het over de zegeningen van het kapitalisme, en over de vraag of het kapitalisme een antwoord heeft op de klimaatcrisis. Van Uchelen antwoordt dat liberaal-kapitalistische regimes bij uitstek in staat zijn om de klimaatcrisis aan te pakken, via prikkels aan de markt om duurzame technologieën te ontwikkelen.

Over de Urgenda-uitspraak van de Hoge Raad is hij kritisch. “Je hoort vooral dat het zo fijn is dat juristen nu ook iets bijdragen aan duurzaamheid: van twintig procent naar vijfentwintig procent reductie. Natuurlijk moet een ontwikkelde economie vooroplopen, zo ontstaat druk op innovatie. Maar ik vind dat dat aan de politiek is. Nog veel belangrijker: ik ben bang voor wat dit met de mensenrechten doet. De mensenrechten zijn er voor iedereen, ze staan boven de politiek. Nu worden deze mensenrechten ingezet voor een politieke agenda, met het argument dat er in de toekomst mensen kunnen doodgaan door het klimaatbeleid, en dat dat in strijd is met het recht op menselijk leven uit het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens.”

Zo lust Van Uchelen er nog wel een paar: “Bénédicte Ficq staat al klaar om het roken aan te pakken op basis van het EVRM. En van de rechterzijde komt straks het pleidooi om het liberale drugsbeleid aan het EVRM te toetsen. Want door drugscriminaliteit sterven veel mensen. En zo kunnen we nog wel even doorgaan.”

De mensenrechten staan, samen met de liberaal-democratische variant van het kapitalisme, toch al onder druk, vindt Van Uchelen, nu meer autoritaire varianten van het kapitalisme in opkomst zijn. “Dus laten we in godsnaam zuinig zijn op de mensenrechten, en ze niet politiseren.“ En, om nog even een lans te breken voor het kapitalisme: “Ik ben een grote fan van het kapitalisme, we hebben er veel aan te danken en we moeten er niet zoveel op schelden. Van Habermas heb ik geleerd dat onze problemen te complex zijn om ze via overleg op te lossen. Dat kan alleen met anonieme sturingsmechanismes zoals macht en geld.”

Spiritualiteit

Het gesprek vindt plaats in Van Uchelens huis in Amsterdam Oud-Zuid, waar zijn woonkamer aan de hand van verschillende attributen een deel van zijn levensverhaal vertelt. Zijn belangstelling voor spiritualiteit (transcendente meditatie, waarover later meer) wordt belichaamd door twee enorme foto’s van de Franse sterfotograaf Denis Rouvre. Aan de oever van de Ganges fotografeerde hij twee saddhus: vergeestelijkte hindoeïstische bedelaars zonder bezit, die zo verlicht zijn dat dat ze niet meer reïncarneren na hun dood. Aan de overkant van de kamer staat een tafel vol bijzondere whisky’s, sommige flessen bedekt met ‘chic’ stof. “Ja, want ik hou ook van mooie spullen en van genieten.” Zijn grote passie is zeilen. Hij bezit samen met een oud-collega een forse zeilboot die bij het Griekse eiland Kos ligt: “Het is mijn enige dure hobby.”
Zo meandert een gesprek met Arnold Croiset van Uchelen langs een breed scala aan onderwerpen, wat logisch is bij een advocaat die zichzelf als bèta beschouwt, maar filosofie en rechten studeerde.

Een echte puzzelaar

Van Uchelen werd geboren in 1961 in Den Haag. Zijn vader was bibliothecaris/archivaris van de Orde van Vrijmetselaren, zijn moeder lerares Engels. “Ik kom dus uit een typisch intellectuelengezin”, zegt hij. Hij heeft één broer die marineofficier werd en nu lid is van de raad van bestuur van een jeugdzorg-organisatie.

Hij noemt zichzelf een echte bèta. “Ik zou natuurkunde gaan studeren, maar toen ik aan de voorronde voor de Wiskunde Olympiade meedeed, eindigde ik in de middenmoot. Dus daar lag mijn toekomst niet.” Het werd rechten en filosofie, in Groningen, waar hij later nog een jaar docent burgerlijk recht was. Van Uchelen maakte kennis met de advocatuur tijdens een stage bij Gilbert, Segall & Young in New York, en kwam daar veel Nederlandse advocaten tegen. Hij noemt Steven Schuit, Johan Kleyn en Bart Meesters. “Allemaal interessante, levendige kerels. Ik dacht: misschien is de advocatuur toch wel iets voor me.”
Dat was in het begin nog wel spannend, want hij was als twintiger eerder filosofisch dan extravert. In het vorig jaar verschenen boekje Het kantoor Loeff en zijn voorlopers in historisch perspectief zegt hij daarover: “Loeff stond bekend als heel agressief en commercieel. Ik was juist contemplatief.” Van Uchelen lacht als hij wordt herinnerd aan dat citaat. “Ik was een academisch soort jurist, een echte puzzelaar, dus ik kwam ik bij Loeff in de adviespraktijk terecht: lekker ingewikkelde vragen uitzoeken. Maar net als bij andere kantoren moet je daarna naar de procespraktijk, waar ik stiekem een beetje bang voor was. Tot mijn verbazing bleek ik het gevecht heel leuk te vinden. Loeff is altijd een wat informele club geweest in de advocatenwereld die toen nog tamelijk bekakt was. Ik ben wel iets socialer geworden dan in het begin. Netwerken heb ik moeten leren.”

Hoe kon u zich als contemplatief ingesteld persoon staande houden in de harde, commerciële advocatuur?
“Ach, wat is hard? Het beeld van Zuidas-advocaten in strakke pakken die hun emoties ver weg hebben gestopt, klopt niet. Je moet in de advocatuur veel denken, en dus ook een zekere mate van introversie hebben. Je hebt veel zitvlees nodig, want je moet veel stukken lezen en heel precies formuleren.”

Als procesadvocaat is het permanent knokken.
“Dat wisselt. Bij intellectueel-eigendomszaken is het bijna altijd hard tegen hard, dat is part
of the business
. Maar ik zit in de corporate geschillen, dat zijn meer incidenten die moeten worden opgelost. Neem bestuurdersaansprakelijkheid. Zo’n bestuurder zoekt dat conflict niet op, het overkomt hem. Daarom vind ik het ook boeiend werk. Je moet mensen psychologisch begeleiden, omdat ze er anders soms aan onderdoor gaan.”

Nog een vooroordeel over Zuidas-kantoren: haantjes maken de dienst uit.
“Grote zaken onder tijdsdruk leiden af en toe tot power play. Maar het beeld van mannetjes (en vrouwtjes) die allemaal hoog op de apenrots willen zitten, dat herken ik niet zo. We hebben als Allen & Overy trouwens weinig formeel diversiteitsbeleid gehad als het gaat om vrouwen, en toch runnen vrouwen het kantoor nu. Brechje van der Velden is kantoorvoorzitter. Head of employment is Suzanne Sikking, een van de twee heads of corporate is Annelies van der Pauw. Litigation wordt geleid door Marieke van Hooijdonk. Als je een beetje normaal tegen elkaar doet en zaken uitpraat en niet zoveel kliekjes hebt, dan gaat het tussen mannen en vrouwen vanzelf goed. Diversiteit is, net als elders op de Zuidas, wel een issue als het gaat om het benoemen van partners met een migratieachtergrond.”

Bromfietsenfabriek

In het boek over Loeff zegt u: “We zijn als advocaten extreem gevoelig voor onderlinge verhoudingen. We zijn eigenlijk allemaal onzekere overachievers, we willen allemaal horen dat we de beste zijn”.
“Ja, maar dat heb je in alle organisaties, ook in een bromfietsenfabriek in Dordrecht. Soms ontstaat er door de tijdsdruk en de grote belangen spanning bij mensen. Die kunnen dan uit hun slof schieten, en dat moet je uitpraten.”

Jullie werken allemaal tachtig uur per week.
“Valt mee hoor, laten we daar maar eens concreet over zijn dan. Ik denk dat ik gemiddeld 2400 uur per jaar werk, waarvan 1800 billable. Dat zijn 45 weken van 55 uur. Het zijn wel intensieve uren, maar meestal ook leuk en daar krijg je energie van. Dan is het niet zo erg dat je een paar uur langer werkt dan iemand anders. Maar structureel 70 of 80 uur per week: dat zijn echt indianenverhalen.”

Bent u tevreden over het beeld dat de samenleving heeft van de commerciële advocatuur?
“Men ziet dat wij veel geld verdienen, en we worden soms geplaatst in de categorie ‘graaiende bankiers’, belastingontwijkers enzovoort. Maar die negatieve beeldvorming is niet terecht, ook niet over de banken trouwens. Het verschoningsrecht voor transactieadvocaten staat onder druk, maar ik vind dat de maatschappij erbij gebaat is dat iemand ook buiten de conflictsfeer vertrouwelijk kan vragen of het mag wat hij wil of doet. Met het verschoningsrecht wordt een maatschappelijk belang beschermd.”

Toegevoegde waarde

Van Uchelen noemt de Zuidas een belangrijke sector met een omzet van meer dan één miljard (op vijf miljard van de complete juridische sector in Nederland). “De commerciële advocatuur maakt het mogelijk dat we hier allerlei hoofdkantoren en financieringsmaatschappijen hebben. Ik heb ooit een zaak gedaan over een ruzie tussen een Israëlische en een Kazachstanse miljardair over een tinmijn in Macedonië: en dat liep dan bij de Ondernemingskamer in Amsterdam.”

Er wordt aan de Zuidas veel geld verdiend. Minister Dekker zei in oktober 2018 dat commerciële kantoren hun steentje moeten bijdragen aan de rechtsbijstand.
“Daar ben ik het mee oneens, dat is een taak van de overheid. Wij verdienen als grote kantoren geld omdat wij toegevoegde waarde hebben voor onze cliënten en daar betalen we belasting over. Ons vak is heel anders dan de sociale advocatuur, wij moeten die zaken ook niet gaan doen. Ik kan me wel voorstellen dat wij andere kantoren helpen hun kennis op peil te houden. Maar als we de financiële sluis openzetten, lossen we vooral de begrotingsproblemen van de minister op. Advocaten hebben de taak om te zorgen dat het rechtssysteem functioneert, in alle segmenten van de samenleving. Een arts haalt zijn lol uit het beter maken van mensen, ik haal mijn lol uit het helpen van bedrijven. Het is goed voor Nederland dat we hier hoofdkantoren en holdings hebben, een uitstekende rechterlijke macht, een Netherlands Commercial Court. Een goede markteconomie is gebaat bij goede juridische bijstand.”

Wat zijn voor u de mooie zaken?
“Als ik lang aan de strategie kan werken om ergens te komen. Bijvoorbeeld de zaak van de failliet gegane levensverzekeringsmaatschappij Vie d’Or. Dat was een van de eerste grote massaschadezaken in Nederland. We hebben toen eerst onderzoeken gedaan naar de handelwijze van de Verzekeringskamer zelf, het was de eerste grote zaak over toezichthoudersaansprakelijkheid. Die hebben we gewonnen bij het hof, waarna de Hoge Raad casseerde en een duidelijke norm voor dat soort aansprakelijkheid neerzette. Vervolgens is de zaak geschikt.”

Ook mooi: de nasleep van de nationalisatie van Fortis in 2008, waarin Van Uchelen de Staat bijstond. “We moesten een bank ontvlechten, terwijl veel niet was geregeld, want de overname moest in één nacht en op één A4’tje gebeuren. Jaren later hebben we dat allemaal geschikt. Fantastisch spannende onderhandelingen. Om zeven uur ’s ochtends liepen we het zaaltje uit en was het klaar. Een van mijn weinige all-nighters.”

Hoe houdt u dat vol?
“Als je een nacht doorwerkt, sluit je een deel van je hersenen af, maar het deel dat doorwerkt, blijft scherp. Het móést worden opgelost, en die druk helpt. “

Zuiver bewustzijn

Van Uchelen vertelt dat het beoefenen van transcendente meditatie (afgekort TM) enorm behulpzaam is bij het omgaan met stress. “Als je diep mediteert, is je polsslag lager dan als je slaapt. Het is een heel goede manier om rust te pakken en je brein te verfrissen.”
Transcendente meditatie is ontwikkeld door de Indiase goeroe Maharishi Mahesh Yogi. Van Uchelen zegt dat hij het bijna overal kan doen: thuis, op kantoor, zelfs in de trein als het er niet te lawaaiig is. De beoefenaar gaat in een stoel zitten en sluit de ogen, waarna gedachten en gevoelens gaan stromen. “Dat proces neem je waar, en je neemt er afstand van. Je mediteert door een mantra, een geheim woord dat niets betekent. Dat woord ga je denken op een meditatieve manier. Die mantra komt dan steeds vanzelf voorbij in je hoofd. Hoewel soms, als je veel aan je hoofd hebt, je gevoelens en gedachten lang doorgaan. Maar op een gegeven moment stoppen die gevoelens en gedachten en dan denk je alleen nog die mantra, als een soort ijl idee. Op het laatst denk je helemaal niks meer. Je hele persoonlijkheid is weg, je bent zuiver bewustzijn. Je hébt je emotionele en intellectuele problemen nog wel, maar je bént ze niet. Je hersenactiviteit gaat zo omlaag dat je lichaam ook tot rust komt. Tegelijkertijd ben je heel alert.”

Hoe belangrijk is TM voor u?
“Ik beoefen het heel onregelmatig. Maar ik weet dat ik altijd naar die plek van rust kan gaan in deze steeds hijgeriger maatschappij.”

Monarchie

Iets heel anders: hoe word je rechtsgeleerd raadsman van de koning?
“Ik kreeg in 2009 een telefoontje: of ik rechtsgeleerd raadsman van koningin Beatrix wilde worden. Dat overviel me, dus ik heb een week bedenktijd gevraagd, want ik wilde voor mezelf vaststellen wat ik nou eigenlijk van de monarchie vond. Mijn overweging was dat de maatschappij steeds schreeuweriger wordt, en dan is het heel goed als je een vorstin of vorst hebt die – letterlijk en figuurlijk – hoffelijkheid uitstraalt. Van het Koninklijk Huis gaat beschaving en mildheid uit die het land maar al te goed kan gebruiken. Dus daar wilde ik me aan verbinden.”

En, doet u veel zaken voor de Oranjes?
“Ik heb eigenlijk alleen hoeven procederen over de hockeyfoto’s van prinses Amalia. (De koning won een kort geding tegen Nieuwe Revu dat hockeyfoto’s van prinses Amalia had gepubliceerd, red.). We vonden dat we daar een streep moesten trekken.”

Vijanden

U kwam online onder vuur te liggen. De complotwebsite revolutionair online schreef dat u schade aan de rechtsstaat heeft berokkend. Doet dat u wat?
“Nee, als procesadvocaat maak je nu eenmaal vijanden. Dit gaat over de zaak die ik doe voor de oud-rechter Hans Westenberg (vorige maand heeft het hof Den Bosch bepaald dat Westenberg 1,4 miljoen euro moet betalen aan advocaat Hugo Smit wegens aantasting van de eer en goede naam van Smit, red.). Het is me een eer om voor hem op te treden. Een bijzondere man die ongelooflijk hard voor de rechterlijke macht heeft gewerkt, en die in de publiciteit is afgebrand op een manier die hij niet verdient. Ook al passen dat soort zaken niet precies in de praktijk van Allen & Overy, ik doe ze toch graag. Het gaat om heel menselijke dingen. Iemand wordt ten onrechte aan de schandpaal genageld.”

Heeft u nog een boodschap voor de lezers van Mr.?
“Ik denk dan aan een paar versregels van de zeventiende-eeuwse predikant Jacob Revius, voor die dienaren van het recht  die af en toe een lijntje snuiven:
T’ en zijn de Joden niet, Heer Jesu, die u
kruisten, (… ) Ik ben ’t, o Heer, ik ben ’t die u dit heb gedaan.
Vul voor Heer Jesu maar Derk Wiersum in.”

Wie is Arnold Croiset van Uchelen?

Arnold Croiset van Uchelen (1961) studeerde filosofie en rechten aan de Rijksuniversiteit Groningen. Na het behalen van zijn juridische bul in 1988 was hij een jaar docent burgerlijk recht in Groningen. In 1989 was hij drie maanden summer associate bij Gilbert, Segall & Young in New York, waarna hij stagiair werd bij Loeff & Van der Ploeg (later Loeff Claeys Verbeke) in Amsterdam. In 1996 werd hij partner en in 2000 stapte hij met 31 andere partners over naar Allen & Overy. Van Uchelen is een toonaangevend procesadvocaat op het gebied van grote ondernemingen, bank- en financieringskwesties en bestuurdersaansprakelijkheid. Sinds 2009 is hij tevens rechtsgeleerd raadsman van eerst koningin Beatrix en sinds haar aftreden van koning Willem-Alexander.
Van Uchelen is daarnaast onder meer lid van de raad van advies van de Nederlandse Orde van Advocaten, bestuurslid van de Vereniging Corporate Litigation en voorzitter van de raad van toezicht van het Nexus Instituut.

Delen:

Het belangrijkste nieuws wekelijks in uw inbox?

Abonneer u op de Mr. nieuwsbrief: elke dinsdag rond de lunch een update van het nieuws van de afgelopen week, de laatste loopbaanwijzigingen en de recentste vacatures. Meld u direct aan en ontvang elke dinsdag de Mr. nieuwsbrief.

Meest gelezen berichten

Van onze kennispartners

Juridische vacatures

Scroll naar boven