Vanaf 1 maart hebben aangehouden verdachten recht op een advocaat bij het verhoor. Advocaten voorspelden dat het een chaos zou worden. De redactie van Mr. belde een aantal advocaten om te horen of alles volgens de regels verliep. Voorzichtige conclusie: er ging heel wat mis.
Dat het niet op rolletjes zou lopen, was al duidelijk geworden door de aankondiging van advocaten in het Noorden en in Gelderland dat ze uit protest geen piketten zouden draaien. Daardoor moesten verdachten zonder advocaat het verhoor in, en op andere plaatsen werden verhoren uitgesteld, zo meldden publieksmedia.
Maar hoe liep het in de gebieden waar advocaten niet collectief staakten? Strafrechtadvocaat Sidney Smeets (Spong Advocaten, Amsterdam) merkte dat de hulpofficier van justitie verzuimd had zijn de verdachte te wijzen op het recht op verhoorbijstand. Nog een schoonheidsfoutje: De recherche belde Smeet om half een met de mededeling: “We beginnen met het verhoor.” Dat is in strijd met het beleid van het OM. De advocaat moet voldoende tijd krijgen om bij het verhoor aanwezig te zijn, wat in dit geval niet lukte omdat Smeets een andere verplichting had. “Gelukkig kon ik een andere advocaat vinden.”
Ook de Amsterdamse advocate Suzanne van Bunnik (Coumans en Van Gaalen advocaten) kwam in tijdnood. “Ik kreeg tijdens mijn piket twee meldingen en een voorkeursmelding,” vertelt ze. Eén verhoor in een grote zaak kon ze niet doen, omdat ze een ander verhoor had. Een collega kon die klus van haar overnemen, maar dat brengt ook weer hoofdbrekens met zich mee, omdat het verhoor op woensdag 2 maart verder gaat. “Mijn college heeft laten aftekenen, dus zij krijgt de vergoeding,” legt Van Bunnik uit. Ze denkt dat in het vervolg van het verhoor nog heel wat uren gaan zitten. “Dus hoe verreken je dat? Als ik de uren gelijk tussen ons verdeel, kan ik mijn collega 30 euro per uur betalen. Voor dat bedrag krijg je niet snel iemand.”
Toen het nieuwe systeem eraan kwam, dacht Van Bunnik nog: dat is goed te doen. “Maar ik heb gemerkt dat een piket niet te combineren is met een zitting.” Daarbij komt dat de advocaat tussen twee vuren zit. Aan de ene kant de Nederlands Orde van Advocaten die eist dat de raadsman kwalitatief hoogwaardige bijstand verleent. Aan de andere kant de recherche die de bewegingsvrijheid van de advocaat erg beperkt: niet antwoorden namens de cliënt, geen oogcontact, weinig inspraak in de de inhoud van het verhoor. “Je zit erbij voor Piet Snot.”
Voor de Haagse strafrechtadvocaat Michel van Stratum (Advocatenkantoor Van Stratum) waren de magere bevoegdheden, net als voor veel collega’s in Noord- en Oost-Nederland, reden om te staken. “Ik kan onder deze omstandigheden geen fatsoenlijke rechtsbijstand verlenen,” zegt Van Stratum. Hij heeft zijn piket daarom niet ingevuld. “Een duivels dilemma,” noemt hij zijn afweging. “Want je wilt de verdachten niet in de kou laten staan.”
De Rotterdamse advocaat Frank van Ardenne (Van Ardenne Crince LeRoy Advocaten) heeft grote twijfels bij de staking. “Uiteindelijk is de rechtzoekende de dupe,” oordeelt hij. “Ik zou iemand niet graag in de verhoorkamer achterlaten, zeker omdat de recherche dan oneigenlijke druk kan uitoefenen met het argument: Je advocaat laat je in de kou staan.”
De Maastrichtse strafpleiter Serge Weening (Weening Strafadvocaten) merkte hoe belangrijk de politierechter het vond dat Weening bij een verhoor aanwezig kon zijn: de rechter hield de zaak aan zodat de advocaat op tijd naar het politiebureau kon gaan. De advocaat kijkt positief terug op dit verhoor: “De politie en ik gingen respectvol met elkaar om,” zegt hij. “Ik kreeg de ruimte om opmerkingen te maken. Ik denk dat wij als advocaten in de toekomst meer ruimte krijgen. Als we constructief samenwerken, krijgen we meer op papier.”
Met dat laatste is de Haagse advocaat Bas Martens (Delissen Martens advocaten) het roerend eens. Maar anders dan Serge Weening is Martens niet zo optimistisch. Hij noemt de angst voor bemoeienis van advocaten een pavlovreactie. “De veronderstelling dat de advocaat het verhoor frustreert, klopt helemaal niet. Dat zie je in het Verenigd Koninkrijk. Als je de rol van de advocaat terugbrengt tot een stoel in de hoek, begrijp je niet hoe belangrijk de advocaat kan zijn om de kwaliteit van het verhoor te verbeteren.”
Het stelt hem teleur dat het ministerie maandagavond aan de verenigingen van strafrechtadvocaten vroeg om maar te bewijzen dat een verhoor zo lang duurt als de advocaten beweren. “Dat verhoren lang duren, is een feit van algemene bekendheid,” meent Martens.
