Het gaat al langere tijd niet goed met Polen als rechtsstaat, het land is al meermaals door het Europees Hof van Justitie op de vingers getikt. Met de instelling van de tuchtcommissie is weer een nieuw dieptepunt bereikt. De afhankelijkheidsrelatie die door het installeren van de tuchtcommissie tussen rechters en de regering zal ontstaan bedreigt de soevereiniteit van de rechtsprekende macht in Polen. Het is namelijk niet onwaarschijnlijk dat rechters hierdoor sneller zullen terugdeinzen voor het doen van uitspraken die de regering niet aanstaan. Kritische rechters kunnen een tuchtprocedure verwachten, met alle gevolgen van dien. De Europese Commissie bracht deze kwestie daarom, met de steun van Nederland, België, Zweden, Finland en Denemarken, voor het Europees Hof van Justitie.
Het Hof van Justitie heeft Polen hierom vorig jaar al een voorlopige maatregel opgelegd door de opdracht te geven de commissie voorlopig niet in te voeren. De Poolse premier was echter van mening dat de Poolse grondwet leidend moet zijn bij het toetsen van de rechtmatigheid van besluiten, hij vroeg daarom de hoogste Poolse rechter – het Constitutioneel Tribunaal in Polen – hierover uitspraak te doen. Op woensdag 14 juli oordeelde het Constitutionele Hof in Warschau dat de voorlopige maatregel van het Hof van Justitie door de tuchtcommissie mag worden genegeerd, omdat deze in strijd is met ‘Poolse belangen’. Hiermee wordt afgeweken van de voor alle lidstaten geldende regel dat Europees recht voorrang heeft boven nationaal recht en uitspraken van het Hof van Justitie bindend zijn. Dit betekent een grove schending van Unierecht.
Duidelijk is dat de Poolse regering het (wederom) niet nauw neemt met de grondbeginselen van de Europese Unie. De voorgaande ontwikkelingen hebben mogelijk grote gevolgen voor de Europese rechtsorde. Het gezag van de Europese Unie staat op het spel en er wordt voorts gespeculeerd over een op handen zijnde Pol-exit. Ook is niet uitgesloten dat de Europese Commissie dit keer forse (financiële) maatregelen zal treffen.
