Het is mogelijk om de ambachtelijke kwaliteit van rechterlijke vonnissen te meten. Dat is de belangrijkste conclusie van de commissie Neleman, die in opdracht van de Raad voor de rechtspraak onderzoek deed naar een mogelijk toetsingskader. Het experiment richtte zich op civiele vonnissen in handelszaken en werd uitgevoerd bij drie rechtbanken.
De commissie Neleman bestaat uit (oud-)rechters en (oud-)advocaten. Zij heeft de kwaliteitseisen die aan een civiel vonnis worden gesteld, geëxpliciteerd en meetbaar gemaakt. Daarna heeft zij aan de hand van vonnissen van de rechtbanken Alkmaar, Arnhem en Den Haag een toetsingskader ontwikkeld dat het mogelijk maakt te beoordelen in hoeverre een vonnis voldoet aan de geformuleerde kwaliteitseisen.
Werkwijze solide
De gehanteerde werkwijze, een uitgewerkte vorm van peer review, is solide gebleken. De consistentie tussen de beoordelingen is vrij hoog. Het toetsingskader zoals toegepast door de commissie zal naar verwachting tot betrouwbare uitkomsten leiden. Het toetsingskader heeft vooral betrekking op de juridische zuiverheid, de zorgvuldigheid en de begrijpelijkheid van de motivering van de beslissing.
De Rechtspraak is blij met dit toetsingskader, omdat het lang onmogelijk leek om de kwaliteit van de vonnissen te meten. De tot nu toe ontwikkelde kwaliteitsnormen hebben vooral betrekking op randvoorwaardelijke aspecten van het werk van de rechter, zoals de normen voor permanente educatie. Dit instrument geeft goed zicht op de sterke en zwakke punten in een vonnis. De toetsing heeft betrekking op de ambachtelijke kwaliteit van een vonnis, die niet zonder meer samenvalt met de juistheid van de eindbeslissing. Of dit laatste het geval is, zal in hoger beroep kunnen blijken.
Inzetbaarheid nog beperkt
De commissie heeft bij haar onderzoek ruim vijftig vonnissen onderzocht. Daarmee kon geen sprake zijn van een representatieve steekproef. Het ging er de commissie dan ook vooral om of het toetsingskader in de praktijk kan functioneren en niet om de uitkomsten als zodanig. Er is een aanzienlijke tijdsbesteding gemoeid met de toetsing van een vonnis. Aan het uitvoeren van een wel representatieve steekproef zullen dus relatief hoge kosten verbonden zijn. Dat beperkt de inzetbaarheid van het toetsingskader. Daar zal door de Rechtspraak nog een antwoord op gevonden moeten worden.
Vervolg
Het experiment van kwaliteitstoetsing zal een vervolg krijgen bij de gerechtshoven. Onderzocht zal worden of het mogelijk is om door toepassing van het ontwikkelde toetsingskader door de hoven op systematische wijze zicht te krijgen op de kwaliteit van vonnissen van een of meer rechtbanken. Eens in de vier jaar laat de Rechtspraak zich visiteren om de kwaliteitszorg te verbeteren. Een inhoudelijke kwaliteitstoetsing maakte tot nu toe geen deel uit van de beoordeling. Op termijn moet het een permanent onderdeel worden van het kwaliteitssysteem van de Rechtspraak.
Klik voor het rapport van de commissie hier.
