De Rechtspraak en SSR, het opleidingsinstituut voor de Rechtspraak vinden niet dat met de tv-documentaire Het Oordeel een verkeerd signaal richting allochtonen wordt afgegeven over de Raio-opleiding. Het Oordeel werd gisteren voor een publiek van genodigden in Den Haag vertoond en zal donderdag op de televisie te zien zijn op Nederland 2 om 23.00 uur.
In de documentaire wordt een raio van allochtone afkomst gevolgd tijdens haar stage en opleiding in onder meer Zutphen en Zwolle. Na twee slechte beoordelingen, onder meer op het vlak van onzorgvuldigheid, tekortschietende ‘stevigheid’ en ontoereikende taalvaardigheid, en een verlengde opleiding in Amsterdam, besloot de betreffende raio de opleiding te verlaten.
SSR en de Raad voor de rechtspraak ontkennen desgevraagd hierdoor in verlegenheid te zijn gebracht. Beide instanties hameren al jarenlang op het belang van meer allochtonen in de rechtspraak. Maar het aantal allochtone rechters is nog steeds te verwaarlozen en ook de toestroom naar, en zeker vanuit, de raio-opleiding is minimaal. Toch ontkennen zowel verantwoordelijk opleider SSR als de Raad voor de rechtspraak dat de documentaire hun beleid in de wielen rijdt.
SSR heeft bepaald wie van de raio’s, die wilden meewerken aan deze documentaire, met de camera zouden worden gevolgd. Dat zegt Rosa Jansen, voorzitter van SSR. “Wij vinden het heel moedig dat deze raio hieraan heeft meegewerkt, want het maakt je best kwetsbaar.” Jansen vervolgt: “De documentairemaker heeft vooral mee gekeken vanuit een creatieve invalshoek. SSR bepaalde vooraf randvoorwaarden zoals een kleine en grote rechtbank, en een rechtbank in de Randstad en in de regio. Ook bepaalde SSR dat er een man en een vrouw zouden worden gevolgd waarvan eventueel een raio van allochtone afkomst. SSR wilde vooral meewerken aan een film die een goed beeld geeft van hoe een rechter wordt ‘geboren’ en gevormd.”
Toch wil Jansen niet te dramatisch doen over het feit dat de betrokken raio inmiddels de opleiding heeft moeten verlaten: “Toen we de raio’s selecteerden wisten we ook niet hoe iedereen zich zou ontwikkelen. De afloop van de opleiding van elke raio weet je vooraf niet. De documentaire laat juist zien dat de selectie en opleiding streng en zeer zorgvuldig zijn. Er worden nu eenmaal hoge eisen gesteld aan het zijn van magistraat. En die zijn voor iedereen gelijk. Daaraan worden geen concessies gedaan en dat laat de documentaire zien. We zouden de volgende keer weer onze medewerking verlenen. Want Het Oordeel is vooral een gewetensvol document waarin de zorgvuldigheid van de rechterlijke oordeelsvorming maar ook de twijfel die er mee gemoeid is, inzichtelijk worden gemaakt.”
Namens de Raad voor de rechtspraak reageert drs. Maarten Brackel, hoofd kabinet en communicatie, enigszins verbijsterd op de constatering dat de film wellicht contraproductief zou kunnen werken op de toestroom van allochtonen naar de raio-opleiding: “Ik weet echt niet waar ik dit soort opmerkingen moet plaatsen. Als Raad hebben wij alleen gefaciliteerd, net zoals we gedaan hebben met de 8-delige serie over de rechtbank Utrecht. De vrijheid van de journalist heeft in dit hele proces voorop gestaan. De Rechtspraak streeft naar transparantie en daar past een film als deze heel goed in. Wij hebben geen enkele inhoudelijke bemoeienis gehad. Welke invloed deze film zal hebben op de toestroom van allochtonen zal moeten blijken. Daar heb ik geen idee van, niet als woordvoerder van de Raad, noch als privépersoon. Dat zullen we moeten afwachten. Wat ik wel heel zeker weet, is dat deze film nooit in relatie is gebracht met het diversiteitsbeleid dat de Raad nastreeft. Dat staat er helemaal los van.”
In gelijke bewoordingen reageert Erik Koster, rechter in de rechtbank Zwolle, en als opleider van de bewuste raio nauw bij de totstandkoming van de documentaire betrokken: “Wij hebben geen invloed op de inhoud van de film gehad. Vooraf is afgesproken dat deze raio gevolgd zou worden. De kans bestond dat het niet goed zou aflopen. Maar dat is geen overweging vooraf geweest. Het doel van de film is te laten zien hoe de opleiding verloopt en dat is in beeld gebracht. Dat het dan niet goed afloopt is ‘all in the game’, dat kan iedereen overkomen. Ik ken ook twee voorbeelden van raio’s met een Marokkaanse afkomst die wel met vlag en wimpel zijn geslaagd. Dat weten de mensen dan weer niet. Maar dit is ook geen film over diversiteit bij de rechtspraak, maar een film over de raio-opleiding.”
De filmer van de documentaire Pieter Fleury vertelt zelf niet betrokken te zijn geweest bij de keuze voor de bewuste raio: “Na vaststelling van de filmlocaties hoorde ik pas wie waar stage zou gaan lopen en wie van hen medewerking wilde verlenen. Ik had dus zelf geen voorkeur voor een bepaalde persoon.”
Twee raio’s zijn intensief door de camera gevolgd. Eén bij de sector civiel van de rechtbank Rotterdam en één bij de strafsector van de rechtbank Zwolle/Lelystad. Fleury: “Ik heb er uiteindelijk voor gekozen om alleen beelden van de Zwolse raio te gebruiken. Verslag doen van twee processen zou de film simpelweg te lang en niet diepgaand genoeg hebben gemaakt. Het is jammer voor haar dat het zo is gelopen, maar hieruit blijkt wel dat je niet zomaar rechter wordt en dat de eisen heel hoog zijn. De beoordeling van haar kwaliteiten is zeer zorgvuldig tot stand gekomen. In principe staat dat los van de persoon, in ieder geval los van haar achtergrond. Ik weet daarom niet of dit geval aansluit op het stereotype beeld dat allochtonen niet doordringen tot de rechterlijke macht. Het gaat hier om een individueel geval.”
Zie ook de weblog Mr.-hoofdredacteur Michiel van Kleef.
