Professioneel vallen mij in deze coronacrisis in het algemeen en tijdens de harde lockdown van de laatste twee maanden een paar dingen op.
Fout 1 is de gammele informatie waarop de maatregelen worden gebaseerd. Half januari rekende het ministerie van Volksgezondheid voor aan het kabinet dat er per februari een stijging van zevenduizend naar honderdzeventigduizend besmettingen per dag zouden plaatsvinden. In werkelijkheid is het aantal dagelijkse besmettingen van zevenduizend naar rond de vierduizend deze week gedaald en zat het ministerie er een factor veertig naast.
Dat wreekte zich in het kort geding deze week. Het sloeg de betrouwbaarheid weg van een pijler waarop de Staat zich baseerde, namelijk dat de lockdown ‘de groei’ met ongeveer tien procent zou verminderen. Dat was fout 2.
Fout 3 was dat het OMT “naar eigen zeggen geen bewijs heeft dat de avondklok een substantiële bijdrage levert aan het terugdringen van het virus”, aldus het kortgedingvonnis. Anders gezegd: avondklok is een gok. Het is een gok van experts, die (zie fout 1 & 2) niet meer de indruk wekken vaak goed te gokken. Saillant detail: de rechter van het vonnis was dezelfde rechter Hoekstra die in juli vorig jaar nog de eisen van Viruswaanzin om de lockdown van tafel veegde met als argument dat “de Staat zijn beleid in redelijkheid mag baseren op de adviezen van een vaste groep deskundigen.”
Fout 4 is de sloomheidsfout. Noem het de arrogantie van de macht. In paniek overtuigde het kabinet de eigen regeringspartijen en een groot deel van de oppositie dat de avondklok er per 23 januari moest komen. Er was niet eens een Raad van State-advies gevraagd. De avondklok kwam er, iedereen bang, en vervolgens vertraagde het wetgevingsproces van deze zogenaamde spoedmaatregel. Buit was toch al binnen. Er hoort volgens de Wet bbbg een goedkeuringswet ingediend te worden − maar die stond pas op 11 februari op de agenda. De behandeling door de Eerste Kamer staat/stond gepland voor 23 februari, een maand na ingang en ongeveer een week voordat de maatregel afloopt.
Leunstoelregeren
Vergelijk die trein der traagheid eens met het red-de-avondklok-noodspoedwetje dat het kabinet-Rutte nu opeens na het verloren kort geding in twee dagen door het parlement drukt. Het kabinet heeft met de eerste avondklokwet de haast gehad van een snelle slak. Bloedspoed? Nee. Leunstoelregeren. De Eerste Kamer werd door Rutte en Grapperhaus in januari kennelijk als staatsrechtelijke blindedarm beschouwd.
Het eindresultaat was dat op basis van een statistisch onbeargumenteerde gok van het zichzelf ondermijnende OMT een half afgemaakte wet bij de Eerste Kamer lag (ligt) met een negatief advies van de Raad van State. Op basis daarvan kreeg heel Nederland huisarrest na negen uur ‘s avonds. Aldus geanalyseerd kon de kortgedingrechter niet anders dinsdag dan de avondklok per direct onverbindend verklaren. Moedig.
Het was daarom dinsdagavond interessant te zien hoe de landsadvocaat met willige medewerking van het gerechtshof de scherven bijeenveegde. Allereerst valt op dat hof nogal gemakkelijk tot verlof voor een turbospoedappèl besliste. Er was ook stante pede een wrakingskamer, zodat na oponthoud de zaak meteen diezelfde avond door kon. Opeens was er wel superspoed en gaf het hof de Staat wind in de rug.
Ter zitting bracht de Staat vervolgens Jaap van Dissel in: het hof stond daarmee toe dat de Staat zich breed maakte. Van Dissel vijzelde het geschonden aanzien van de experts op, terwijl OMT-leden ondertussen op het nieuws hel en verdoemenis preekten als de avondklok per dinsdag zou stoppen.
De voorzitter deed bazig tegen de opstandige Viruswaarheid-jurist en maakte de onhandige opmerking dat de werkgeversverklaringen om dinsdag na 21 uur naar huis te kunnen gaan al voor de rechters klaarlagen. Het gaf al met al een beetje de schijn dat het besluit om de avondklok tot aan het appèl te rekken eigenlijk al vastlag.
De Staat kreeg gelijk met als enig argument ‘voorkoming jojo-effect’. Had het argument niet moeten zijn: ‘wat betekent slechts drie dagen géén avondklok voor de overbelasting van de ziekenhuizen’? Breekt de dijk daardoor door?
Juridische gaten dichtgemetseld
Inmiddels zie je hoe de juridische gaten worden dichtgemetseld en maak ik me geen illusies over de instandhouding van de paniekklok. Natuurlijk, voorzitter Tan-de Sonnaville was ook bij de Urgenda-uitspraak betrokken. Het zou best kunnen dat het hof in appèl Viruswaarheid cs gelijk geeft, omdat het kabinet dat immers impliciet al doet door de reparatiewet te laten spoedbehandelen en het slechts nog om des keizers baard gaat. Er zijn koeien die hazen vangen.
Maar dat zou me verbazen. De aan de Staat in tijden van crisis toegeschreven beleidsvrijheid is ruim. Het OMT herorganiseert zich en roept dat steeds duidelijker wordt dat de avondklok werkt. De argumentatie van de overheid is vloeibaar als warme kauwgom: eerst was het crisisargument ‘de derde golf’ en nu is het argument ‘de onvoorspelbaarheid van het virus’. De deur staat wagenwijd open naar een appèlbeslissing, met als essentie dat in tijden van onvoorspelbare crisis de Staat in redelijkheid kan afgaan op de deskundigheid van experts die adviseren hoe de crisis zoveel mogelijk voorspelbaar gemaakt kan worden.
Wappies
In beide gevallen vliegt de rechtsstaat uit de bocht. Als het gerechtshof de avondklok afwijst, maar deze door een Ruttiaans gelegenheidswetje alsnog in stand blijft, heb ik het idee dat het parlement de rechter aan zijn laars lapt. Geeft het hof de Staat alsnog gelijk, dan bewijst het maar weer eens dat sinds de Kindertoeslagaffaire nog niks veranderd is: de rechter slaapt en laat zich niet door schrijnend onrecht wakker kussen.
Het is moeilijk om daar nog professioneel onder te blijven. Ik vind het wappies, dat Viruswaarheid. Maar over de avondklok hebben ze wél gelijk.
