Steeds vaker horen we dat sprake is van ziekteverzuim, omdat personen door privéomstandigheden in een burn-out terechtkomen. De oorzaak hiervan is doordat werknemers in een scheiding liggen. Dit kan zorgen voor grote onrust.
Jaarlijks worden circa 35.000 echtscheidingen uitgesproken en 7.000 hiervan bestaan uit wat complexere zaken. Naarmate scheidingen toenemen zullen de complexere (rechts)zaken ook toenemen. Scheiden is een veelvoorkomend maatschappelijk (en juridisch) verschijnsel geworden. Deze complexe scheidingszaken kunnen erg problematisch zijn, want het duurt erg lang voordat de man en vrouw erover uit zijn. Dit brengt veel schade aan de kinderen van de koppels die besluiten te scheiden. Wat kan er gedaan worden tegen dit veelkoppige monster?
Met de tijd zijn scheidingen erg veranderd en de aandacht en problematiek rondom scheidingen daarnaartoe is ook toegenomen. Het is in zowel juridisch als traditioneel opzicht veranderd. Denk aan de flitsscheiding die is komen te vervallen in 2009, waarbij men het huwelijk omzette in een geregistreerd partnerschap en vervolgens dat geregistreerd partnerschap liet ontbinden. Wat betreft de kinderen in het huwelijk was het voorheen zo dat de moeder al het zeggen had over het kind en automatisch het voogdijschap op zich nam. In 1998 veranderde dat en werd het ‘gezamenlijk gezag’, dus voor beide ouders. Vervolgens is het in 2007 veranderd in gelijkwaardig ouderschap. En dit maatschappelijke aspect ontwikkelt zich nog altijd.
In opdracht van de minister van Justitie en Veiligheid is op 1 september 2018 het ‘Uitvoeringsprogramma Scheiden zonder Schade 2019’ van start gegaan. Het programma wil dat meer oog voor het kind komt tijdens een scheiding en heeft als doel om de schade bij kinderen zoveel mogelijk te verminderen. Een scheiding doet psychisch namelijk erg veel met een kind. Deze ‘schade’ wordt toegebracht door de ouders. Denk aan scheidingszaken waarbij de moeder de vader beschuldigt van incest. De Officier van Justitie zorgt er dan voor dat de vader gelijk de gevangenis in gaat en als het dan toch onterecht blijkt te zijn wil het kind in de meeste gevallen geen contact meer met de vader. Ook is vaak sprake van manipulatie door een van de ouders. Het onderhavige uitvoeringsprogramma wil dat bij de gemeentes scheidingsloketten komen. De personen die in een scheiding liggen krijgen dan hulp bij het oplossen van de problemen. Hierdoor hoeven rechters geen besluiten meer te nemen over een omgangsregeling, wat het proces versnelt. De partijen die bij de scheidingsloketten een rol komen te spelen zijn:
‘Het is wenselijk dat het scheidingsloket bestaat uit scheidingsdeskundigen. Deze deskundigen ondersteunen het sociale netwerk en andere professionals, zoals huisartsen, leerkrachten, sportleraren en buurtwerkers. Voor het inspelen op mogelijke complicaties heeft een scheidingsloket ook een verbindende en coördinerende functie, waarbij indien nodig specifieke ondersteuning kan worden ingezet.’ (Uitvoeringsprogramma Scheiden zonder Schade, juni 2019, p. 5)
Binnen de rechtspraak is alles juridisch gericht. Ondanks dat de rechter een rationele keuze moet maken vind ik dat het ‘menselijk aspect’ ook erg van belang is. Een belangrijke vraag die de rechtspraak dan aan zichzelf zou moeten stellen, is of de rechter wel genoeg expertise heeft. Er is meer deskundigheid nodig bij de familierechters. Dan kunnen die complexere rechtszaken sneller worden afgedaan. Dit kan door middel van het geven van cursussen in psychologische processen. Dit kan gedurende de RIO-opleiding. Iemand die drie jaar als bestuursrechter in dienst heeft gezeten en opeens familierechter wordt heeft een zwaar tekort op het gebied van empathie, wat mij betreft.
Lisa Westerveld (vakbond-bestuurder en politicus voor GroenLinks) heeft in een motie gezegd dat complexe zaken zoals ouderverstotingen (zeer complexe rechtszaken) apart zouden moeten worden behandeld. Het is een soort inzet voor dejuridisering. Dus man en vrouw moeten hun problemen zelf oplossen, wellicht met een vertegenwoordiger (soort mediator) erbij. Zijn de problemen opgelost, dan kunnen zij gezamenlijk een processtuk opstellen en dit voorleggen aan de rechter. Dan hoeven de partijen geen advocaat in de arm te nemen.
Ik vind dat als de man en vrouw het met elkaar eens zijn, de scheidingen uitgesproken moeten worden bij de gemeente zelf in plaats van bij de familierechter. Scheidingen gaan dan dus middels scheidingsloketten, waarbij het huwelijk ook wordt ontbonden. Waarom heeft de wetgever er eigenlijk voor gekozen dat een huwelijk bij de rechter wordt ontbonden? Als het bij de gemeente zou kunnen dan zou het proces goedkoper, sneller en effectiever zijn.
