Steeds meer rechtsbijstandverzekeraars leggen de vrije advocaatkeuze, die het Hof van Justitie hen eind vorig jaar ‘oplegde’, aan banden. De meeste draaien de duimschroeven aan door de vergoedingen van advocaatkosten te maximeren en lijken daarmee de vrije advocaatkeuze van hun verzekerden te frustreren. Slechts een enkeling doet dat niet. ARAG vindt het te vroeg om nu al in te grijpen.
Het Europese Hof van Justitie besliste op 7 november 2013 dat rechtsbijstandsverzekeraars hun verzekerden een vrije advocaatkeuze moeten bieden. De vrije advocaatkeuze geldt bij alle procedures, dus ook procedures waarvoor procesvertegenwoordiging niet verplicht is. De uitspraak is uitgelokt door prejudiciële vragen van de Hoge Raad over de verenigbaarheid van polisvoorwaarden van DAS Rechtsbijstand met het Europees recht. Op 21 februari dit jaar heeft de Hoge Raad de vrije advocaatkeuze formeel bevestigd.
Het Verbond van Verzekeraars vreesde dat als polishouders vaker een externe advocaat inschakelen, de kosten voor rechtsbijstand sterk zullen stijgen en daarmee ook de premies. De premies stegen (vooralsnog) niet. Maar de meeste rechtsbijstandverzekeraars pasten wel hun polisvoorwaarden aan.
DAS was een van de eerste. DAS-verzekerden die zelf een advocaat willen kiezen bij procedures zonder verplichte procesvertegenwoordiging moeten sinds 1 mei dit jaar een eigen bijdrage betalen. Dit ‘eigen risico’ is voor particulieren 250 euro en voor zakelijk verzekerden 500 euro. Naast die eigen bijdrage hanteert de rechtsbijstandsverzekeraar maximum bedragen voor de kosten van externe rechtshulpverleners. Het maximum verschilt per procedure. Zo is de maximale vergoeding voor een arbeidsrechtprocedure 2.500 euro, voor een bestuurs- en sociaalverzekeringsrechtprocedure 3.000 euro en voor overige procedures 5.000 euro. De genoemde bedragen zijn exclusief BTW. Jan Moerland, directielid van DAS, verklaarde gisteravond in Tros Radar dat deze plafondbedragen nodig zijn omdat de advocaatkosten in Nederland heel hoog zijn. Volgens hem kunnen ‘efficiënte advocaten’ prima voor en onder bovengenoemde bedragen werken.
Na DAS namen ook andere rechtsbijstandverzekeraars maatregelen. Univé vergoedt de kosten bij een zelfgekozen advocaat tot maximaal 3000 euro en ook hier geldt een eigen risico van 250 euro. Die eigen bijdrage geldt niet bij procedures waarbij een advocaat wettelijk verplicht is en in die gevallen geldt bij Univé een vergoeding van maximaal 50.000 euro. Ook Allianz, Anker, De Nederlanden van Nu, London, Verzekeruzelf.nl en ZLM werpen inmiddels vergelijkbare drempels op als hun verzekerde een niet-verplichte advocaat kiest. De Nationale Nederlanden en Centraal Beheer Achmea zijn nog bezig de polisvoorwaarden op dit gebied te wijzigen en zullen dat in de loop van dit jaar afronden.
Een vreemde eend in de bijt is ARAG Rechtsbijstand. Peter Deen, adjunct-directeur van ARAG, maakt er geen geheim van dat de recente uitspraken die verzekerden vrijlaten een eigen advocaat in te schakelen ARAG geen goed doen: “Sinds die uitspraak wordt dat meer gedaan. Onderzoek wijst uit dat in deze gevallen vaak sprake is van een advocaat uit het eigen netwerk. Omdat men die kent, niet omdat men denkt dat deze deskundiger is. Het toegankelijk houden van het recht is een van de belangrijkste pijlers van ARAG. Dit betekent dat wij er nu nog voor kiezen om niets in de polisvoorwaarden te wijzigen in tegenstelling tot andere verzekeraars. Wij gaan uit van onze kracht: namelijk dat onze klant zo tevreden is, dat hij simpelweg geen externe advocaat wil. Bovendien worden op het moment procedures gevoerd over wat wel en niet een gerechtelijke of administratieve procedure is. Zolang dit dossier nog niet is uitgekristalliseerd gaan wij niet meteen alles veranderen en blijven onze voorwaarden dus zoals deze zijn.” Maar Deen noemt de maatregelen die de andere verzekeraars wel hebben genomen ‘niet onbegrijpelijk’. “Als er vaak beroep op de vrije advocaatkeuze wordt gedaan, moet dat ergens uit gefinancierd worden. Bij ons gebeurt dat (nog) niet en is er dus geen aanleiding om de voorwaarden te wijzigen. Het is onduidelijk hoe de omvang op den duur zal zijn. Vaststaat dat de schadelast voor verzekeraars zal toenemen, maar in welke mate dat zal zijn moeten we afwachten. Dat moeten we kritisch bekijken. Ik sluit aanpassingen door ARAG dan ook zeker niet uit. Ik vind het alleen voorbarig om nu al actie te ondernemen.”
Ruim twintig jaar lang hebben rechtsbijstandverzekeraars ten onrechte verzekerden het wettelijk recht op vrije advocaatkeuze ontzegd. De Stichting Rechtsbijstandclaim start een collectieve procedure namens al die particulieren en bedrijven die zelf hun advocaat hebben betaald om die kosten uit het verleden alsnog vergoed te krijgen. DAS heeft laten weten dat verzekerden zich ook zelf kunnen melden. Jan Moerland bij Tros Radar: “Als aan de spelregels is voldaan, vergoeden we de redelijke kosten.”
