Hij studeerde, naast sociologie aan de Rijksuniversiteit Groningen, juridische bestuurskunde, om meer kans te maken op de arbeidsmarkt. Inmiddels voelt hij zich als een vis in het water van de vijver van de juridische wetenschap. Marseille is vooral geïnteresseerd in de menselijke maat binnen het bestuursrecht. In zijn talrijke publicaties pleit hij ervoor dat ambtenaren bellen met bezwaarmakers in plaats geharnast in beroep te gaan. Het stoort hem dat overheden en rechters zo traag werken. Hij moedigt bestuursrechters aan om vaker mondeling uitspraak te doen, omdat ze dan meer contact hebben met de partijen. En hij breekt een lans voor prejudiciële vragen in het bestuursrecht.
De Toeslagenaffaire, waarin tienduizenden ouders door hardvochtige wetstoepassing in de ellende werden gestort, heeft veel losgemaakt en is daarom een blessing in disguise, meent Marseille. “Rechters zijn zich gaan afvragen of ze wel rechtvaardige beslissingen nemen. Bestuursorganen kijken hoe ze met hun burgers omgaan. De taak van de overheid is om rechten van de burger te realiseren. Daarover wordt nu beter nagedacht dan tien jaar geleden.”
Onnadenkend
Marseille deed samen met collega-wetenschapper Marc Wever onderzoek naar de uitvoering van minima-regelingen van de gemeente Groningen. “Gemeenten gaan daar onnadenkend mee om”, meent Marseille. “Als de burger er een beroep op doet, moet hij veel dingen invullen, terwijl de gemeente maar heel weinig informatie nodig heeft. Groningen werkt nu vanuit vertrouwen, uitgaande van de goede bedoelingen van de burger. Er wordt beter nagedacht: hoe kunnen we zorgen dat mensen die er recht op hebben de voorziening ook aanvragen?”
Dat de overheid nog veel steken laat vallen blijkt uit een onderzoek door Marseille en zijn collega Coen Modderman. Ze stuurden een mail aan alle burgemeesters van Nederland, met het verzoek om een gesprek over het dienstbaarheidsbeginsel. “De auto-replymails liepen enorm uiteen. Die van Ahmed Marcouch (Arnhem), die later ook nog belde, was de beste: hoffelijk, geïnteresseerd en informatief. Maar er waren ook waardeloze antwoorden als ‘Voor bestellingen moet je dit e-mailadres gebruiken’ of ‘We reageren binnen vijf dagen’ en het dan niet doen. Er wordt vanuit de organisatie geredeneerd, en niet vanuit het individu.”
Vreemd genoeg, vindt hij, hebben veel ontevreden mensen het vertrouwen dat het goed kan komen als zaken anders zouden worden geregeld. “Terwijl ik daar niet in geloof. Want het probleem zelf is enorm complex, en iedere nieuwe instantie die je erop zet, loopt tegen dezelfde complexiteit aan.”
Defensieve overheid
Dat leidt tot een overheid die zich defensief op stelt. “Gelukkig gaan heel veel dingen ook goed”, relativeert Marseille. “Nederland is een van de fijnste landen om te wonen en toch is de ontevredenheid zo groot. Ik gok dat negentig procent van de mensen in Groningen heel tevreden is over de afhandeling van de aardbevingsschade. Die hebben hun schade snel vergoed gekregen. Van de tienduizenden aanvragers komen er maar weinig in bezwaar en nog minder in beroep. Maar elke zaak is er misschien één te veel.”
Van de zelfredzame burger moeten we geen wonderen verwachten, meent hij. “Bij sommige gemeenten moet je bijstand digitaal aanvragen, en word je slecht geïnformeerd als je een afwijzing krijgt. De gemeente Purmerend houdt wel rekening met gebrekkige zelfredzaamheid. Als je daar een bijstandsuitkering aanvraagt, doe je dat fysiek in het gemeentehuis. Dezelfde ambtenaar die de aanvraag met jou doorneemt, blijft je aanspreekpunt. Dat is ook in het voordeel van de gemeente: minder ruis. Je moet als gemeente denken: wie is onze doelgroep en hoe kunnen we die het beste bedienen?”
Laagdrempelige rechtspraak
Marseille is niet alleen kritisch op de overheid, maar ook op de Rechtspraak. “Daar werken consciëntieuze en hardwerkende mensen, maar vanuit de organisatie wordt te weinig nagedacht hoe ze de burger het best kunnen bedienen en zaken op tijd afhandelen. Ze vluchten te makkelijk in de argumenten dat ze te weinig geld en te weinig rechters hebben en overbelast zijn. Terwijl ze andersom moeten redeneren: hoe kunnen we de geschilbeslechting zo goed mogelijk organiseren met de middelen die we hebben? Een probleem is dat rechters zich autonoom voelen. Maar die onafhankelijkheid betreft het inhoudelijk oordeel, en ik zou het mooi vinden als rechters meer die verantwoordelijkheid voor het geheel voelen. Er zijn heel veel initiatieven voor laagdrempelige rechtspraak, maar allerlei juristen binnen en buiten de organisatie gaan dan weer argumenten bedenken waarom experimenten in strijd zijn met het EVRM.”
Marseille vindt het Civil Resolution Tribunal in Canada een inspirerend voorbeeld. “Een aantal civiele procedures is daar gedigitaliseerd. Stap 1 is dan: wat is je rechtspositie, stap 2: e-mailen met de tegenpartij, stap 3: mediator erbij halen, stap 4: voorleggen aan de rechter. Dus niet direct escaleren, maar eerst proberen eruit te komen met de tegenpartij. Dat is goedkoper en vergroot de toegang tot het recht. Ik gok dat veel mensen het er nu maar bij laten zitten. Als rechter ben je expert in geschilbeslechting, en dan moet je het onbestaanbaar vinden dat de mensen die jou nodig hebben de weg naar jou niet weten te vinden.”
Dit is een samenvatting van het interview met Bart Marseille dat in het septembernummer van Mr. verschijnt. Lees hier het volledige interview.
