Tot 1987 was er voor het slachtoffer weinig aandacht in de strafrechtelijke procedure. In 2005 is het spreekrecht aan slachtoffers toegekend, waarna dit in 2016 is uitgebreid naar onbeperkt spreekrecht. In de loop der jaren hebben bovendien nog andere wijzigingen plaatsgevonden, waarmee de positie van het slachtoffer is versterkt.
Op 27 november 2019 heeft minister Dekker (Rechtsbescherming) een wetsvoorstel ingediend om slachtofferrechten uit te breiden. Het wetsvoorstel ‘Wet uitbreiding slachtofferrechten’ wijzigt onder andere dat in de wet benoemd zal worden dat de stieffamilie van een overleden slachtoffer ook gebruik zal mogen maken van het spreekrecht. Minister Dekker wenst om met deze wijziging recht te doen aan de situatie dat kinderen in een samengesteld gezin opgroeien. Al eerder heeft het gerechtshof ’s-Hertogenbosch bij haar tussenbeslissing van 31 maart 2017 (ECLI:NL:GHSHE:2017:1417) geconstateerd dat het spreekrecht van stieffamilie niet wettelijk is geregeld. Toch is destijds beslist om hen in die zaak gebruik te laten maken van het spreekrecht, gelet op eerdere uitlatingen van de toenmalige minister van Veiligheid en Justitie (thans: Justitie en Veiligheid) en het voornemen om dit wettelijk te regelen.
Een andere wijziging is dat er een verschijningsplicht komt voor verdachten van ernstige gewelds- en zedendelicten. Al eerder was in het regeerakkoord aangekondigd om deze verplichting in te voeren. Tot de overwegingen van de invoering behoort dat slachtoffers juist behoefte zouden hebben om hun spreekrecht uit te oefenen in het bijzijn van de verdachte. Bovendien zou dit bijdragen aan delictsbesef. Tot slot is minister Dekker van mening dat een dergelijke verplichting zou passen in de huidige samenleving, nu dit een publiek belang zou dienen. De verdachte schaad namelijk niet alleen het slachtoffer, maar ook wordt de bescherming van de rechtsorde geschaad. Gelet op de praktische uitvoering zal de verplichting alleen rusten op verdachten in voorlopige hechtenis of die zich in detentie bevinden. Een uitzondering op de verplichting kan alleen worden gegeven door de voorzitter van de rechtbank als in verband met zwaarwegende belangen verschijning niet wenselijk of noodzakelijk is.
Het wetsvoorstel brengt verder als wijzigingen met zich mee dat een vast moment tijdens de zitting zal worden gecreëerd waarbij het spreekrecht kan worden uitgevoerd en dat slachtoffers de mogelijkheid krijgen om hun wensen uit te spreken over het opleggen van beschermingsmaatregelen (zoals en contactverbod) bij zittingen over de verlenging van een tbs-maatregel.
