De brand bij Chemie-pak in 2011, de vuurwerkramp in Enschede en de cafébrand in Volendam laten volgens de regering zien dat de vergunningverlening, het toezicht en de handhaving (ook wel de VTH-taken genoemd) binnen het omgevingsrecht te kort schieten. De kritiek op de handhavingsstructuur van het omgevingsrecht was en is dat deze zich kenmerkt door een grote mate van fragmentatie. Vergunningverlening, toezicht en handhaving zijn daardoor niet effectief (o.a. Kamerstukken II 2013/14, 33 872, nr. 3, p. 3 en ‘De tijd is rijp’, Commissie Herziening Handhavingsstelsel VROM-regelgeving (de Commissie Mans)).
Een wet tot ‘wijziging van de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (verbetering vergunningverlening, toezicht en handhaving)‘ (wijzigingswet), zou de oplossing moeten bieden (kamerstuknummer 33 872). De wijzigingswet betreft zowel een uitvoering als een (deels) wettelijke verankering van de bestuurlijke afspraken van de Package deal die Rijk, IPO en de VNG in juni 2009 hebben gesloten naar aanleiding van het advies van de Commissie Mans. Deze wet wijzigt het handhavingshoofdstuk (hoofdstuk 5) van de Wet algemene bepalingen Omgevingsrecht (Wabo). Aanvullend komt er een algemene maatregel van bestuur (amvb) ter uitvoering van de wijzigingswet. De amvb heeft per oktober 2015 ter inzage gelegen voor een internetconsultatie (https://www.internetconsultatie.nl/besluit_omgevingsrecht, ontwerp-amvb).
In de eerste plaats bevat de wijzigingswet een wettelijke grondslag voor de inmiddels bestaande ‘Omgevingsdiensten’ (artikel 5.3). De omgevingsdiensten zijn verantwoordelijk voor een groot deel van de uitvoering en handhaving van de Wabo namens gemeenten en provincies.. In de ontwerp-amvb is omschreven welke handhavings- en vergunningverleningstaken zij precies toebedeeld krijgen.
In de tweede plaats moet (meer) informatie-uitwisseling en samenwerking plaatsvinden tussen de overheden bij VTH-taken en bij bestuursrechtelijk en strafrechtelijke handhaving (artikel 5.7-5.9).
In de derde plaats ziet de wijzigingswet op verbetering van de kwaliteit van de VTH-taken. Daartoe moeten onder andere kwaliteitscriteria worden opgesteld door de overheden. Door de VNG en IPO is inmiddels een modelverordening opgesteld (modelverordening kwaliteit vergunningverlening, toezicht en handhaving omgevingsrecht; www.vng.nl). Daarnaast bevat de ontwerp-amvb kwaliteitscriteria voor toezicht en handhaving.
Het is afwachten of de praktijk er heel anders uit zal zien en of calamiteiten als hiervoor benoemd worden voorkomen, aangezien enkele veranderingen deels al zijn doorgevoerd vanwege de package deal (zoals de Omgevingsdiensten). Bovendien zien de veranderingen vooral op hetgeen ’achter de schermen’ gebeurt. Bedrijven moeten zich er in elk geval van bewust zijn dat er op meer structurele basis informatie zal worden uitgewisseld tussen de verschillende instanties.
Deze wijziging is op 14 april 2016 in werking getreden (Stb. 2016/139).
