Veroordeelden die hun vrijheidsstraf moeten uitzitten, kunnen worden opgeroepen om zichzelf op een vastgestelde datum bij een vastgestelde gevangenislocatie te melden. Dit zijn ‘veroordeelden met een zelfmeldstatus’. Maar minder dan de helft (45 procent) doet dit daadwerkelijk. Voor dit onderzoek, in opdracht van het WODC uitgevoerd door Dialogic, werden veroordeelden gevraagd waarom zij zich wel of juist niet vrijwillig melden.
Brief niet ontvangen
De meeste wel-zelfmelders gaven aan dat ze, na het ontvangen van de oproep, niet eens hebben overwogen om hier geen gehoor aan te geven. De meest genoemde reden bij de niet-zelfmelders: ze hebben de oproepbrief niet ontvangen – veel niet-zelfmelders hebben geen vast woonadres. Bij hen spelen ook zaken als verslavingsproblematiek, taalbarrières en zorgtaken een cruciale rol bij de beslissing om zichzelf te melden of niet.
Voordelen
Of een veroordeelde een zelfmeldstatus krijgt, wordt per geval beoordeeld door het Administratie- en Informatiecentrum voor de Executieketen (AICE). Een veroordeelde die zich niet op de voorgeschreven datum meldt bij de gevangenis die in de oproepbrief staat, verliest de zelfmeldstatus. Hij kan dan op elk moment door de politie worden aangehouden. Zelfmelden biedt voordelen: de veroordeelde weet meerdere weken van te voren wanneer de detentie begint en wordt direct geplaatst in het plusprogramma bij een gevangenislocatie in de buurt van de woonplaats. Als de Dienst Justitiële Inrichtingen zich beter kan voorbereiden op de komst van een gedetineerde, leidt dat ook tot plannings- en efficiëntievoorden.
Flexibiliteit
Om de bereidheid voor zelfmelding te verhogen, is meer individuele aandacht voor een veroordeelde met zelfmeldstatus nodig. De grootste winst is te behalen wanneer de zelfmeldoproep de veroordeelde daadwerkelijk bereikt. De onderzoekers benadrukken het belang van ‘persoonlijk en proactief contact’, zodat ondersteuning op maat kan worden geboden. Een pilot in de drie noordelijke provincies liet al veelbelovende resultaten zien, stellen de onderzoekers. Ook zou flexibiliteit rondom de zelfmelddatum en gevangenislocatie de meldingsbereidheid kunnen verhogen. Verder zouden de voordelen van zelfmelden in de zelfmeldoproep moeten worden benadrukt: deze moeten duidelijk tegenover de nadelen worden gezet. Dat zou twijfelaars mogelijk over de streep kunnen trekken. “Praktische voordelen, zoals het kunnen meenemen van sigaretten en de eigen verzorgingsproducten, kunnen soms de doorslag geven in rationale afwegingen”, schrijven de onderzoekers.
Lees hier het rapport Waarom komen ze niet?
