‘Besturen’ lijkt Bas Martens’ tweede voornaam te zijn. Zo was hij deken in het arrondissement Den Haag (2012-2015) en in 2022-2023 president van de Fédération des Barreaux d’Europe (FBE), een federatie van ruim tweehonderd vooral lokale ordes in Europa – en dat naast de functie van managing partner van zijn eigen kantoor Delissen Martens.
Mooi werk
Het besturen van de Haagse Orde van Advocaten vond hij “echt heel mooi werk”. Dat is inmiddels zo’n tien jaar geleden. Hij merkt op dat de nadruk nu ligt op toezicht en verzakelijking. “Het verenigingskarakter, dat in het buitenland meer op de voorgrond staat, is hier echt minder geworden. Hier vallen de banden een beetje uit elkaar, er is minder saamhorigheid binnen de Orde als vereniging, als gilde.”
Minder betrokkenheid
Volgens Martens (1967) is het goede nieuws dat er nog steeds dekens zijn die hun best doen om de balie actief te houden en die ook zichtbaar willen zijn. In ‘zijn tijd’ wist hij nog precies wat er in de Haagse balie gebeurde. “Het kwam niet vaak voor dat je iets tegenkwam wat je niet wist. Van oudsher organiseert de Haagse balie veel sociale evenementen om saamhorigheid te creëren. Het dekenconcert, de Sluitingszittingsdagen, maar ook de gecombineerde zitting waar rechters, officieren en advocaten elkaar professioneel ontmoeten. Nu zie ik toch minder betrokkenheid van de advocaat bij zijn eigen vereniging. Het jaarlijkse grote landelijke advocatencongres is jammer genoeg al verdwenen.” In Den Haag is het echter niet zo somber gesteld, geeft Martens toe, er zijn ook goede banden met de jonge balie.
Afstand
Maar over het algemeen zou men er meer van kunnen maken, zegt hij. “Daarmee verbeter je ook de kwaliteit van de advocatuur. Met nauwere contacten kun je de kernwaarden beter overbrengen. De huidige discussies over het toezicht hebben meer afstand gecreëerd binnen de Orde van Advocaten en binnen de gehele advocatuur. Juist vanwege het belang van onafhankelijk en zakelijk toezicht lijken dekens op grotere afstand te staan van individuele advocaten en kantoren. Ik vond in mijn tijd die hybride rol – de vereniging leiden én toezichthouder zijn – juist erg waardevol, ook voor de kennispositie van de deken. Je stond er middenin, je hoorde alles, je wist alles, en toch had je het gezag om op te treden als er iets misging.”
Afbreukrisico
Samen met advocaat Suzanne Hendrickx, die lange tijd stafjurist bij de Haagse Orde was, adviseert Martens andere kantoren: hoe zorg je ervoor dat je zonder een teveel aan formulieren en afvinklijstjes een organisatie opzet die compliant is en die een goede anti-witwasstructuur kent. “In het begin voelde het uitvoeren van zo’n anti-witwasstelsel bij veel kantoren als een moetje. Nu zien besturen in dat het gewoon belangrijk is. Ze zijn niet zozeer bang voor toezicht, maar wel voor eventuele kwetsbaarheden en afbreukrisico’s. Je zult maar één advocaat in huis hebben die zich niet-integer heeft gedragen, of niet heeft opgelet en je hele reputatie gaat eraan.”
Waakzaam
Bij het beperken van de risico’s gaat de aandacht uit naar een ingewikkelde ondernemingsrechtelijke structuur of naar vastgoedconstructies, die kunnen er op het eerste gezicht goed uitzien. Advocaten denken dan: daaraan kan ik wel meewerken. Maar ze moeten waakzaam zijn voor ‘ongebruikelijke elementen’ op de achtergrond, elementen waarmee eventueel geld kan worden witgewassen. Daarom moeten advocaten goed onderzoek doen naar een nieuwe cliënt én naar de zaak waarmee die cliënt naar een advocaat stapt. “Dat is veel complexer dan een crimineel die met een zak geld komt aanzetten. Dat gebeurt niet.” Het goede nieuws: Martens heeft in de rechtspraak nog maar weinig veroordelingen gezien van individuele advocaten die meewerken aan witwassen. “Net als bij andere beroepsgroepen zal ook bij de advocatuur drie procent niet integer zijn, een statistisch percentage. We zien meer veroordelingen die worden opgehangen aan de kernwaarden. Naar mijn mening straft de tuchtrechter behoorlijk streng.”
Kantoor opbouwen
Het viel Martens al op toen hij deken was en bij kantoren op bezoek ging: die wilden het gewoon goed doen, ondanks de veelheid aan regels die ook nog eens behoorlijk theoretisch kunnen zijn. “Advocaten willen eigenlijk maar drie dingen: cliënten helpen, problemen met de toezichthouder voorkomen en een mooi kantoor opbouwen.”
Europese balies
Een andere bestuursfunctie die Martens uitoefende, was die van president van de Federatie van Europese Balies (FBE). Is zo’n ‘vereniging’ voldoende of is een Europese Orde met verordenende bevoegdheden noodzakelijk? Die vraag beantwoordde Martens een jaar geleden in zijn jaarrede voor de Haagse Sluitingszittingsdagen. Het korte antwoord: nee, zo’n Europese balie is niet nodig.
Kinderopvang
“De Ordes van Advocaten – en zeker de grotere – binnen Europa hebben ieder al een sterke rol. Je kunt wel van elkaar leren. Een paar kleine voorbeelden. Zo heeft de Orde van Advocaten in Bordeaux een eigen kinderopvang voor advocatenkantoren in het leven geroepen. En fantastisch initiatief. De balie Girona heeft een grote bibliotheek met flexibele werkplekken voor advocaten. De echt grote balies, zoals Parijs, Barcelona en Berlijn, hebben uitgebreide organisaties die zich bezighouden met opleidingen van jonge advocaten, ook over de grenzen. Die treden ook op als sociale organisatie voor advocaten die bijvoorbeeld geen praktijk meer hebben en misschien in geldnood komen. Deze ordes bouwen een echte familieband. Er zijn meer advocatenorganisaties, zoals de CCBE, de IBA en de UIA. Zij hebben een eigen plek, historisch gegroeid en met goede reden. De onderlinge contacten zijn prima. De organisaties versterken elkaar. Verordenende bevoegdheid is voor die federatie dan ook niet nodig.”
Onder druk
Martens ziet wel dat advocatenordes overal onder druk staan, en is blij dat er binnen de Europese Commissie wordt gewerkt aan een nieuw mechanisme in de vorm van een protocol of verdrag ter bescherming van het beroep van advocaat. “Het is een vrij beroep, maar overheden willen het steeds meer reguleren en controleren. In Europese democratieën kun je verwachten dat dit niet uit de hand zal lopen. In Turkije vinden advocaten het al tamelijk normaal dat ze tijdens hun loopbaan een paar keer in de gevangenis zitten. Dat hoort erbij, zeggen ze daar. In Wit-Rusland is het mogelijk nog erger, in Polen dreigde het ook fout te gaan.”
Dit is een samenvatting van het interview met Bas Martens dat in het juninummer van Mr. verschijnt. Lees hier het volledige interview.
