Iedereen moet toegang tot de rechter kunnen hebben. Dit is een beginsel dat voortvloeit uit artikel 6 EVRM. De rechtspraak heeft diverse projecten lopen om deze toegankelijkheid te verbeteren. Wat is het verschil tussen al deze projecten?
Het is het doel van de rechtspraak om de maatschappelijke effectiviteit te vergroten, waarbij verder wordt gekeken dan het juridische aspect. In dat kader zijn diverse pilotprojecten gestart. Dit begon bij de Spreekuurrechter van Noord-Nederland en inmiddels bestaan de Rotterdamse regelrechter, de Haagse wijkrechter, en de Overijsselse overlegrechter. Andere projecten die onlangs gestart zijn, zijn de wijkrechtspraak op Zuid in Rotterdam en Het Huis van Recht in Limburg. De namen zijn al erg uiteenlopend. Toch hebben zij dezelfde doelstelling: het vergroten van maatschappelijk effectieve rechtspraak. Laten we kijken welke verschillen er tussen al deze projecten zijn.
Project 1. De Overijsselse overlegrechter
Als er een (civiel) geschil bestaat met betrekking tot burenruzies, consumentenrecht, geldvorderingen, schades, huur of arbeid (maar ook – veel – andere zaken) kan dit aan de Overijsselse overlegrechter worden voorgelegd. Als de Overijsselse Overlegrechter heeft beslist dat de zaak behandeld kan worden, gaat hij – zoals de naam al doet vermoeden – met partijen in overleg over wat er aan de hand is, wat er moet gebeuren en gaat hij kijken of er tot een schikking gekomen kan worden. Partijen hoeven zelf niet kennis te hebben van de relevante wet- en regelgeving, want de rechter zorgt dat de oplossing daarmee overeen zal stemmen. Lukt het na het overleg niet om samen tot een oplossing te komen? Dan zal hij een beslissing nemen.
Project 2. De Spreekuurrechter
Het project De Spreekuurrechter is een project dat in oktober 2016 is gestart, en inmiddels – volgens de rechtbank Noord-Nederland met succes – afgerond is. Tussen de 80 en 90 procent van de deelnemers was zeer enthousiast over de Spreekuurrechter. Het gaat hierbij om kantongeschillen die samenhangen met Boek 3 tot en met 7 van het Burgerlijk Wetboek. Deze zaken kunnen worden doorverwezen door het Juridisch Loket, DAS Rechtsbijstand, Univé Rechtshulp, Achmea Rechtsbijstand en Anker rechtshulp. Bij zo’n ‘spreekuur’ zal de rechter bezien waarover partijen een geschil hebben, waarbij hij partijen erop zal aansturen om overeenstemming te bereiken. Als dit niet wordt bereikt, doet de Spreekuurrechter uitspraak.
Project 3. De Rotterdamse Regelrechter
Bedrijven en particulieren kunnen hun civiele geschil (onder andere arbeid, huurzaken, consumentenzaken, geldvorderingen, schades en burenruzies) voorleggen aan de Rotterdamse Regelrechter. Hier is wederom het doel dat partijen overeenstemming bereiken, tijdens een ‘goed gesprek’ met de Regelrechter. Dit is vergelijkbaar met een zitting. Tijdens dit gesprek gaan partijen met elkaar in overleg, en kan de Rotterdamse Regelrechter op verzoek advies geven. Als het niet lukt om afspraken te maken, dan neemt de Rotterdamse Regelrechter een beslissing.
Project 4. De Haagse Wijkrechter
De Haagse Wijkrechter kan worden ingeschakeld in geval van conflicten bij mensen in de wijk. Denk aan burengeschillen, geschillen met woningcoöperaties, noem maar op. De Wijkrechter komt letterlijk naar de wijk waar het geschil zich voordoet. Vervolgens zullen partijen met elkaar bespreken hoe het geschil opgelost kan worden. Hierbij is het onder meer de taak van de Wijkrechter om te zorgen dat de wet- en regelgeving juist wordt toegepast. De oplossing zal de Wijkrechter verwerken in een overeenkomst, die uiteindelijk ondertekend moeten worden door de betrokken partijen. Als er geen oplossing komt, zal de Wijkrechter een beslissing nemen.
Project 5. Het Huis van het Recht in Heerlen
In Heerlen is door de rechtbank Limburg, de gemeente Heerlen en Het Juridisch Loket het Huis van het Recht gestart. Hier zullen zij gaan samenwerken met elkaar, en ook met het Openbaar Ministerie, Raad voor de Kinderbescherming en woningcorporaties. Mensen kunnen hier terecht met allerlei soorten problemen, waarna wordt gekeken om hen hulp op maat te bieden. Het is het doel van het Huis van het Recht om niet alleen naar het juridische conflict te kijken, maar ook naar de onderliggende problematiek. Hierbij kan degene die kampt met diverse problematiek door het Huis van het Recht worden begeleid naar de juiste hulpverleningsinstantie.
Eén project springt eruit: Het Huis van het Recht
In grote lijnen stemmen de verschillende soorten projecten overeen. Overal is het uitgangspunt dat partijen zelf met elkaar op zoek gaan naar een oplossing onder begeleiding van een Overlegrechter, Wijkrechter, Spreekuurrechter of Regelrechter. Elk project heeft zo zijn eigen (creatieve) naam. In de toekomst zou het in het kader van eenduidigheid wel aantrekkelijk zijn om daarin één lijn aan te nemen (dezelfde regels en namen). Persoonlijk voel ik veel voor het project van de Wijkrechtspraak, nu dit het meeste lijkt te zijn toegespitst op gelijksoortige conflicten (in een wijk). Maar één project springt er voor mij bovenuit: Het Huis van het Recht. Dit project lijkt helemaal anders dan de andere beschreven projecten. Ik denk dat het Huis van het Recht een zeer positieve aanvulling kan zijn op de rechtspraak. Voor mensen die in problemen verkeren dit denk ik een goede eerste stap zijn om hun problemen op te lossen. Soms zien mensen door de bomen het bos niet meer. Voor mij zijn de Wijkrechtspraak en Het Huis van het Recht twee projecten waarvan ik hoop in de toekomst dit in mijn regio te mogen zien.
