Hoe is het dagelijks leven van de voorzitter van de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State in coronatijd? Veel drukker dan normaal, zo blijkt uit deze blog van Bart Jan van Ettekoven. Hij moest noodgedwongen de deuren van de Afdeling bestuursrechtspraak sluiten op 17 maart, 300 mensen faciliteren bij het thuiswerken en werkt nu aan de herstart van de fysieke zittingen met ingang van 11 mei.
“Sinds 17 maart wordt van het ene op het andere moment vanuit huis hard doorgewerkt aan zaken en uitspraken. Niet alleen aan uitspraken in zaken die al op zitting zijn geweest. Ook aan nieuwe zaken, zowel bodemzaken als voorlopige voorzieningen, die schriftelijk worden afgedaan of met telehoren.
Achterstanden
Er zijn natuurlijk wel achterstanden ontstaan. Vooral bij de Omgevingskamer. Bijvoorbeeld in zaken die al op een zitting waren gepland, maar waar een van de partijen geen toestemming geeft voor schriftelijke afdoening en de zaak dus alsnog op een zitting behandeld moet worden. Maar ook zijn veel omgevingsrechtzaken niet geschikt voor telehoren. Ze zijn vaak te complex, of het aantal procespartijen is gewoon te groot. Met vijf partijen of meer wordt telehoren al problematisch, laat staan bij zaken met meer dan vijftig partijen, en die zaken komen in het omgevingsrecht zeker voor. Aan de andere kant zijn er bij de Vreemdelingenkamer geen achterstanden, integendeel, de bodem van de voorraadkast komt daar in zicht. Daar merken we bovendien dat de instroom van hoger beroepen stokt omdat de IND en de rechtbanken veel minder zaken afdoen dan normaal.
Digitalisering
De coronacrisis heeft een enorme boost gegeven aan het digitaal werken bij de Afdeling bestuursrechtspraak. Het overgrote deel van de collega’s werkt thuis en ook ik werk het grootste deel van de tijd vanuit huis. Maar dat geldt niet voor iedereen. Er zijn dagelijks collega’s die de administratie en ‘scanstraat’ bezetten. Papieren stukken die binnenkomen moeten worden gedigitaliseerd. Verder worden uitspraken nu standaard digitaal geredigeerd, wordt de elektronische handtekening onder uitspraken versneld ingevoerd en wordt er zittingen ‘op afstand’ gehouden. Veelal nog telefonisch, toegegeven: dat is behelpen en kan en moet beter, maar steeds vaker ook met video via MS Teams, Skype en Webex. Ook worden camera’s in de zittingszalen geïnstalleerd om zittingen te kunnen opnemen en in de toekomst te kunnen streamen. Dit heeft een ontwikkeling in gang gezet, die niet meer weggedacht kan worden. We gaan sterker uit de ‘strijd’ komen.
Herstart
Gelukkig kunnen we op maandag 11 mei de deuren weer openen voor het houden van fysieke zittingen. We beginnen met de ‘kleinere’ zittingen, met één rechter en een beperkt aantal partijen. Dit om te testen of de strenge coronamaatregelen werken in ons gebouw. In de week van 25 mei starten we weer voorzichtig met de grotere zittingen. Daarnaast krijgen zaken met een groot maatschappelijk belang prioriteit, zoals geschillen over woningbouw, en zaken met wettelijke afdoeningstermijnen, zoals in de Crisis- en herstelwet.
Coronarecht
Net zoals de Afdeling advisering van de Raad van State zich moest buigen over spoedwetgeving in verband met de coronacrisis, moest ook de Afdeling bestuursrechtspraak snel principiële rechtsvragen beantwoorden. Zo deden we uitspraken in zaken over vreemdelingenbewaring die verband hielden met het feit dat ook de rechtbanken op 17 maart zijn gestopt met het houden van fysieke zittingen. Hierdoor konden vreemdelingen niet worden gehoord. Verder deden we een uitspraak over het feit dat rechtbanken tijdelijk geen openbaarmakingszittingen meer houden. Verder heeft de Afdeling bestuursrechtspraak zich moeten uitspreken over de mogelijkheid om zogenoemde Dublinclaimanten uit te zetten naar Italië dat zwaar getroffen is door het coronavirus. De noodzaak over te gaan tot telehoren maakte het ook nodig de procesregeling aan te vullen, waardoor nu – ook zonder toestemming van partijen – de fysieke zitting kan worden vervangen door telehoren. Die spelregel is inmiddels ook neergelegd in artikel 2, eerste lid, van de Tijdelijke wet COVID-19 Justitie en Veiligheid.”
Bekijk alle afleveringen van de rubriek Coronarecht.
Op 7 mei verscheen het jaarverslag van de Raad van State, lees er hier meer over.
