In het jaarverslag over 2019 vraagt de Raad van State aandacht voor het evenwicht in de rechtsstaat en de rol van de rechter. “Begrip en respect voor ieders rol binnen de democratische rechtsstaat is essentieel.”
Vanwege de coronacrisis dit jaar geen symposium rond de presentatie van het jaarverslag van de Raad van State. In plaats daarvan heet vice-voorzitter Thom de Graaf de geïnteresseerden in een filmpje welkom op de site waarop het jaarverslag is gepubliceerd. Voorzitter van de Afdeling bestuursrechtspraak Bart Jan van Ettekoven stipt in een andere video kort aan wat er zoal in het jaarverslag staat. Op de site is ook een podcast te vinden waarin beiden uitgebreider aan het woord komen.
Gezonde spanning
Belangrijk onderdeel van het jaarverslag is zoals ieder jaar de beschouwing. Dit jaar gaat die over het evenwicht in de rechtsstaat. De betekenis en de waarde van de rechtsstaat worden in toenemende mate ter discussie gesteld, schrijft de Raad van State. “Een gezonde spanning hoort bij het evenwicht tussen wetgever, bestuur en rechter en draagt bij aan een vitale rechtsstaat. Onderdeel van dit evenwicht is een voortdurende wisselwerking tussen de instituties. Kritiek op rechterlijke uitspraken is daarbij vanzelfsprekend mogelijk en ook niet nieuw. Maar er moet wel begrip en respect zijn voor ieders rol binnen de democratische rechtsstaat, dus ook voor die van de onafhankelijke rechter. In een vitale rechtsstaat is een zorgvuldige omgang met de verschillende functies en instituties essentieel, evenals voldoende onderhoud en constitutionele kennis. Dat kan op onderdelen beter.”
Crisis
Ook in tijden van crisis, zoals nu, is het belang van een stabiele rechtsstaat groot, aldus de Raad van State. “Zeker als bijzondere maatregelen van de overheid die voor langere tijd grondrechtuitoefening beperken noodzakelijk blijken, zijn zorgvuldigheid in normering, openbaar debat, transparante verantwoording en rechterlijke toetsing van groot belang. En ook dan, of zéker dan, is een open dialoog tussen de instituties nodig.’
Opgave
De Raad van State constateert in zijn jaarverslag dat de rechtsstaat in Nederland niet wezenlijk in gevaar is. Het vertrouwen van de Nederlandse burgers in hun instituties is groot, maar in de uitvoering van wetgeving en beleid vallen wel steken. “Dat komt bijvoorbeeld doordat veel wet- en regelgeving zo complex is geworden dat deze onredelijk uitpakt voor burgers en bedrijven en onwerkbaar wordt voor uitvoerende overheidsinstanties. Hier ligt een belangrijke opgave voor regering en parlement.”
Cijfers
Uiteraard staan er ook cijfers in het jaarverslag. De Afdeling advisering heeft het afgelopen jaar 432 adviesaanvragen ontvangen (20 meer dan in 2018) en heeft in 420 zaken advies uitgebracht.
De Afdeling bestuursrechtspraak heeft in 2019 ruim 13.500 zaken afgedaan, iets meer dan in 2018. Er kwamen bijna 12.500 nieuwe zaken bij (zo’n 8400 in de Vreemdelingenkamer, 1000 in de Ruimtelijke-ordeningskamer en 3100 in de Algemene kamer). In 2019 was de gemiddelde doorlooptijd van de afdoening van zaken 21 weken.
Lees hier de blog die Bart Jan van Ettekoven voor de serie Coronarecht schreef over het reilen en zeilen van de Afdeling bestuursrechtspraak.
