Leuk gezin, grote vriendenkring, lekker herenhuis in Amsterdam-Zuid, een goedlopend eigen nichekantoor met een vriendenclub en toch…….niet tevreden zijn, denken dat je leven zo niet goed is, de onrust van het moet anders, maar hoe dan? Ik zie het vaak in mijn coachingspraktijk, juist bij juristen die alles mee lijken te hebben in hun leven. Wat mij betreft is dit de meest onderschatte stressor van veel professionals en dus wil ik de serie over stress en overbelasting afsluiten met een betoog over ontevredenheid.
Het onbevredigende nu
Tevredenheid is eigenlijk een vergelijking tussen wat je hebt en hoe het zou kunnen of moeten zijn. Tevredenheid bestaat bij de gratie van je houding tot de werkelijkheid. Je kunt de dingen aanvaarden zoals ze komen of altijd iets willen veranderen. De onrust ontstaat door het niet aanvaarden van het hier en nu. Je huis kan altijd groter, de keuken nog meer design, je wilt eigenlijk een tuin in plaats van een dakterras, die jurk staat pas echt leuk als je nog vijf kilo afvalt en als je eerlijk bent was je liever schrijver geworden. Over je relatie maar niet gesproken, want heb je eigenlijk wel de juiste partner? Is collega A niet een betere optie? Je kunt altijd bezig zijn met de toekomst, met iets beters, groters, mooiers.
De Zweedse marketingwetenschapper M. Dahlén, auteur van Nextopia, deed onderzoek naar tevredenheid en liet zijn proefpersonen rapportcijfers geven aan het leven van nu resp. het leven van drie maanden geleden en een jaar, twee en drie jaar geleden. Welke cijfers geef jij jouw leven enz…..? Vervolgens moesten ze cijfers geven aan het toekomstige leven: over drie maanden resp. een jaar, twee jaar, drie jaar. Wat blijkt? De meeste mensen verkeren in het moment van nu altijd op het slechtste punt van hun leven, in elk geval ten opzichte van de afgelopen en komende drie jaren. Maar als je het onderzoek herhaalt, is dat moment weer het slechtste moment en leek wat je eerst slecht vond ineens niet zo slecht. Wat je vandaag een gevoel van ontevredenheid bezorgt, blijkt over drie maanden zo gek nog niet. Dus we zijn altijd ontevreden over ons huidige leven en het gevoel van ontevredenheid schuift met ons mee: het leven nu krijgt het laagste cijfer, het leven voorheen was beter en het wordt in de toekomst nog beter.
Kortom, ons huidige leven is niet bevredigend genoeg, omdat we eigenlijk in de toekomst leven. Iets dat je hebt is minder waardevol, spannend of plezierig dan iets dat je nog wilt hebben. Ons toekomstige leven is Nextopia: de plaats, de gemoedstoestand of de leefsituatie waarnaar we allemaal op weg zijn. De belofte dat het ultieme geluk om de hoek ligt, dat het gras elders groener is.
Waarom zijn wij niet in staat om tevreden te zijn?
Alles went. We hebben last van adaptie. We zijn korte tijd blij en opgewonden, maar raken daar heel snel weer op uitgekeken. Als je eenmaal die auto hebt waarvan je droomde, ben je even in de zevende hemel, maar na verloop van tijd raak je eraan gewend en val je terug in je oude gemoedstoestand. Zo heb ik een jaar gedroomd van de Alfa Giulia Veloce met 280 pk, maar nu ik deze auto in bezit heb, is dat euforische gevoel weg en betrap ik mezelf erop dat ik in mijn hoofd alweer bezig ben met een nog snellere auto.
We hebben tegenstrijdige behoeftes. De onrust in ons hoofd wordt vooral veroorzaakt door tegenstrijdige behoeftes. Je wilt én rust én spanning in je leven, je wilt veel tijd aan je werk besteden én ook een uitgebreide vriendenkring hebben, carrière maken én ook een gezin stichten. Je hebt eigenlijk behoefte aan even helemaal niets doen én tegelijkertijd wil je ook je urennorm halen.
Te veel mogelijkheden maakt ontevreden. Hoe meer opties er zijn, des te minder blij zijn we met de uiteindelijke keuze, zo blijkt uit onderzoek. Van al die mogelijkheden en alternatieven die we op ons wensenlijstje toevoegen, worden we dus ontevredener. Want met de keuze voor het één, moet je ook weer iets anders laten vallen. Kies je er bijvoorbeeld voor om te blijven hangen op de kantoorborrel, dan kan je die avond niet sporten. Het effect is dan dat na een leuke avond het laten vallen van het sporten een onbevredigend gevoel geeft.
We verwachten te veel van het leven. Niet kunnen accepteren dat dingen soms zijn zoals ze zijn en dat niet alles haalbaar is, het is een bron van ontevredenheid. Je bent advocaat en hebt net een kind gekregen, maar je kunt daar niet van genieten, omdat het partnertraject waar je inzit ‘on hold’ staat vanwege je veranderde gezinssituatie.
De persoonlijkheid van de maximizer. Je bent toe aan een nieuwe uitdaging en oriënteert je op de arbeidsmarkt. Een bepaald type persoonlijkheid is dan maanden bezig met het in kaart brengen van de opties, waarbij de gekozen optie natuurlijk beter moet zijn dan alle andere opties in het werkveld. Is het wel het beste kantoor, heeft het wel de beste mensen en de beste arbeidsvoorwaarden, hebben ze wel de grootste zaken, werken ze wel op de beste plek enz. Dit noemt men maximizers: mensen die tot het uiterste gaan om een gevoel van tevredenheid te creëren bij zichzelf, maar altijd onrust blijven houden, want zelfs als ze gekozen hebben, blijven ze twijfelen aan de juistheid van de keuze.
De expectations society. De genoemde marketingwetenschapper Dahlén zegt dat het tegenwoordig steeds meer gaat om verwachtingen en steeds minder om de realiteit van nu. We leven in de expectations society, waarin iedereen altijd bezig is met de toekomst, met vooruitzichten, een wereld waar niet vandaag, maar morgen de dienst uitmaakt. Dat tegenwoordig niet de huidige iPhone het ding is om te begeren, maar de vólgende iPhone. Die is namelijk nóg beter, en heeft alle kinderziektes van de huidige generatie verholpen, aldus Dahlén.
Het onder ogen zien van bepaalde situaties en de onaangenaamheid daarvan is levenskunst. Je kunnen verzoenen met het feit dat je leven niet perfect is en jij ook niet. Dat er een grens zit aan wat je kan, dat je je soms klote voelt en alles tegenzit. Dat je leven nu niet het leven is waarvan je had gedroomd. De kunst is om onaangename gevoelens en gedachten toe te laten en meer in het hier en nu te leven in plaats van in de toekomst. Natuurlijk mag je dromen, plannen maken, op zoek gaan naar iets nieuws, iets anders, maar doe het met mate. Een bewezen strategie tegen stress is namelijk: accepteren dat sommige dingen nu eenmaal zijn zoals ze zijn. Probeer niet meer uit het leven te halen dan erin zit!
