Jaap van der Meer is faillissementsadvocaat en curator bij het door hem opgerichte Turnaround Advocaten in Best. Het kantoor, dat ook een vestiging heeft in Amersfoort, is gespecialiseerd in insolventierecht. Ook in coronatijd willen Van der Meer en zijn collega’s hun vakkennis goed bijhouden en het aantal verplichte opleidingspunten halen, een belangrijke kwaliteitswaarborg voor de advocatuur. Net als meerdere collega’s volgde Van der Meer daarom verschillende workshops van de beroepsvereniging voor insolventierecht Insolad, waarvan zij lid zijn. Door corona ging dit vooral online. “Ook hebben we deelgenomen aan verschillende online cursussen van het CPO die gratis werden aangeboden, waaronder een webinar over contractuele verrekening.” De tweedaagse vervolgopleiding van Insolad, die Van der Meer elke twee jaar moet volgen, werd eveneens online gehouden.
Interactief
Niet elk online kennisaanbod is even interactief, merkt Van der Meer. “Bij de vervolgopleiding van Insolad bijvoorbeeld konden deelnemers live vragen stellen en opmerkingen plaatsen. Er werd voornamelijk gebruikgemaakt van vragen via de chat, aan de docent, waarop actief werd ingegaan. Maar bij sommige andere cursussen is het vooral de docent die zijn verhaal vertelt.”
Hoe kleiner de groep, hoe beter, vindt Van der Meer, die als docent zelf ook cursussen geeft aan onder andere accountants en fiscalisten. “Tien tot twaalf cursisten werkt het prettigst. Dan durven deelnemers eerder actief mee te doen en vragen te stellen.”
In een online cursus is Van der Meer sneller afgeleid dan tijdens een fysieke bijeenkomst, bijvoorbeeld door binnenkomende mails van klanten of collega’s, en dat hoort hij ook van anderen. “Sommige docenten passen daarom de cursusduur aan en houden na een half uur of drie kwartier pauze om deelnemers scherp te houden.” Ook als docent merkte hij dat deelnemers online sneller afgeleid zijn. Hij lacht. “Tijdens een van mijn online cursussen had ik het idee dat een accountant die op een bank was gaan liggen in slaap was gevallen. Toen ik daar iets van zei, ontkende hij dit. Hij was gewoon aan het relaxen zei hij. Dat was wel grappig, maar soms nemen mensen tijdens de cursus ook gewoon de telefoon op. Dat vind ik stuitend.”
Puntenhalvering
De kwaliteit van het online aanbod van de juridische opleidingsinstituten is volgens Van der Meer over het algemeen goed. Dat de NOvA door corona besloot het aantal verplicht te halen opleidingspunten in 2020 te halveren, vindt hij dan ook onnodig en onbegrijpelijk. “Door het uitgebreide online aanbod is er voor advocaten juist meer te kiezen. De inhoudelijke kwaliteit van het onderwijs is goed en daar gaat het de Orde om. Van een moderne advocaat mag bovendien worden verwacht dat hij in staat is om zijn opleiding ook online te volgen.”
Digitaal onderwijs biedt volgens Van der Meer en zijn collega’s ook voordelen: het is efficiënt, nu advocaten geen reistijd kwijt zijn en ze webinars kunnen volgen wanneer het hen uitkomt. Ook de verplichte intervisie en het gestructureerd intercollegiaal overleg waaraan advocaten sinds april via videobellen mogen deelnemen werkt prima online, concludeert hij. “Via Teams doen we dit met ons kantoor in Amersfoort.”
Wel benadrukt hij dat het succes van online kennisoverdracht staat of valt met een goede internetverbinding. Voor het uitwisselen van ervaringen, bijvoorbeeld tussen stagiairs, is het volgens hem wel belangrijk elkaar persoonlijk te blijven ontmoeten.
Eenrichtingsverkeer
Ook bij Wijn & Stael Advocaten in Utrecht houden ze hun kennis en kunde sinds corona vooral met online onderwijs op peil, zegt kennismanager Patricia Alderhout. Het kantoor heeft een eigen opleidingsinstituut, de Staelfabriek, dat cursussen en workshops organiseert voor stagiairs en beginnende medewerkers. In 2020 kon voor deze groep twee keer een bijeenkomst worden georganiseerd op een externe locatie, maar andere geplande cursussen moesten worden geannuleerd of worden omgezet naar webinars. “De uitvoering van het programma voor dit jaar is sterk afhankelijk van de coronamaatregelen.”
Ook volgens Alderhouts collega’s is er veel verschil in interactiviteit in het online aanbod van juridische opleidingsinstituten. Zo zijn de ervaringen met de online postacademische specialisatieopleidingen van de Grotius Academie erg positief, onder meer door de daarin geboden break-outrooms waar in kleine groepen opdrachten worden besproken. “Dat ze tijdens deze opleiding de microfoon en camera zelf kunnen bedienen vinden mijn collega’s ook prettig. Maar bij veel webinars is het vooral eenrichtingsverkeer. Soms kunnen deelnemers wel vragen stellen aan de docent, maar die antwoordt vaak dat er onvoldoende tijd is om erop in te gaan. Dat is jammer, want cursisten kunnen juist leren van elkaars vragen.”
Volgens Alderhout is ook niet elke docent even bedreven in het bedienen van de techniek. “Je merkt dat het kan uitmaken of een advocaat of notaris als docent optreedt of een hoogleraar. Hoogleraren zijn het vaak meer gewend om les te geven en maken meestal goed gebruik van de techniek.”
Net als Van der Meer hebben ook Alderhouts collega’s bij het digitale aanbod meer moeite hun aandacht vast te houden dan in fysieke bijeenkomsten. Aanbieders zouden daar dan ook rekening mee moeten houden. “Het CPO bood een reeks webinars van een uur over financiering, zekerheden en insolventierecht. Dit aanbod werd door mijn collega’s als goed ervaren. Ze hebben hiervan veel gebruik gemaakt.”
Flexibiliteit
Bij Wijn & Stael zien ze de efficiency en flexibiliteit van online onderwijs eveneens als voordelen. Daarom verwachten ze ook bij dit kantoor dat het onderwijs in de toekomst een combinatie zal zijn van online en fysiek. Toch gaan Alderhouts kantoorgenoten zodra het kan het liefst ‘de klas weer in’: “Ze missen de interactiviteit.” Vooral bij trainingen in vaardigheden hebben fysieke bijeenkomsten de voorkeur. “Ook missen ze het onderlinge contact bij online opleidingen. Zo bood de Grotiusopleiding bood altijd een goede gelegenheid om het netwerk uit te breiden.”
Jurisprudentielunch
Bij Stijl Advocaten in Amsterdam, een middelgroot advocatenkantoor gespecialiseerd in vastgoed en gebiedsontwikkeling, zien ze er ook in deze tijd nauwgezet op toe dat iedereen zijn juridische kennis bijhoudt en de benodigde opleidingspunten behaalt, zegt partner Truke den Uyl-Slagter. Zo houden de secties bestuursrecht en aanbestedingsrecht ook nu hun vaste jurisprudentielunches, vinden nog steeds onder begeleiding van externe professionals jurisprudentiebesprekingen plaats en vertellen externe experts nog regelmatig over ontwikkelingen op een specifiek gebied, zoals de Omgevingswet. “Dit gebeurt nu alleen niet meer op kantoor maar online, maar met dezelfde frequentie. Iedereen heeft van kantoor een bijdrage gekregen om de thuiswerkplek goed in te richten.”
Ook de individuele cursussen die Den Uyl-Slagter en haar collega’s bij externe opleidingsinstituten volgen vinden sinds maart online plaats. “En ook de vakken die onze twee stagiairs volgens voor de Beroepsopleiding Advocaten zijn omgezet naar een online alternatief.”
Liever fysiek
Iedereen op kantoor is blij ook in coronatijd zijn vakkennis te kunnen bijhouden en de vereiste opleidingspunten te kunnen halen, benadrukt Den Uyl-Slagter. “Ook vindt iedereen dat er online inhoudelijk goed onderwijs wordt geboden. Het digitale onderwijs heeft ook zeker voordelen: het is efficiënt en makkelijk in te plannen.” Net als Van der Meer vinden ook zij de door de NOvA ingevoerde halvering van opleidingspunten niet nodig.
En net als bij Wijn & Stael gaan ook Den Uyl-Slagter en haar collega’s véél liever naar fysieke bijeenkomsten. “Het grootste nadeel van online onderwijs is dat het veel minder interactief is. Zo kunnen er minder vragen worden gesteld. Juist door vragen van cursisten ontstaat discussie en wordt dieper op onderwerpen ingegaan, wat leerzaam is. Als online een vraag wordt gesteld gaat dit vaak rommeliger. Deelnemers praten door elkaar, waardoor gesprekken lastig te verstaan zijn.” Ook het persoonlijk contact met medecursisten wordt erg gemist.
De intervisiebijeenkomsten die Stijl Advocaten dit jaar voor het eerst inhouse hield werden online gehouden, samen met een ander middelgroot kantoor in Amsterdam. “Dat viel iedereen mee, maar ook hier zien we elkaar liever in persoon.”
Digitaal onderwijs is ook vermoeiender, vindt Den Uyl-Slagter. “Je kijkt voortdurend naar een scherm en kunt niet even ontspannen door bijvoorbeeld samen een kop koffie te drinken.” Dat er regelmatig problemen zijn met de techniek helpt volgens haar daarbij niet. “Cursisten loggen bijvoorbeeld niet tegelijk in of camera’s werken niet goed. Soms is het beeld vertraagd. Zo komt de inhoud niet altijd goed tot zijn recht.”
Toch verwachten ze ook bij Stijl Advocaten dat er door de efficiency-voordelen ook na corona belangstelling blijft voor online onderwijs, maar wél in combinatie met fysieke bijeenkomsten. “We zouden de opleidingsinstituten wel willen adviseren in hun aanbod gebruik te maken van break-outrooms en sheets waarbij de lesstof vooraf is ingesproken, zodat je die kunt beluisteren wanneer het jou uitkomt. Dat werkt goed.”
Meer onderling contact
Bij VBC Notarissen, dat vestigingen heeft in Amsterdam en Amersfoort, gaan de literatuur- en jurisprudentiebesprekingen en interne cursussen waarmee verplichte opleidingspunten behaald kunnen worden in coronatijd door in een digitale variant, vertelt notaris Laurens Kelterman. Daarnaast maken medewerkers gebruik van extern georganiseerde online cursussen en workshops van kennisaanbieders als SDU, en van digitale bijeenkomsten over hun vakgebied die door de Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie en universiteiten worden aangeboden.
Op kantoor waren Kelterman en zijn collega’s eerst nog wat huiverig over het digitale aanbod, maar inmiddels zien ze dit als een goede oplossing. “Met onder meer Zoomkamers waarin deelnemers zich na een online plenaire sessie kunnen terugtrekken is toch enige interactie mogelijk en dat is leuk”, aldus Kelterman, die zelf met regelmaat als docent optreedt.
De interne online besprekingen en cursussen worden door medewerkers van beide vestigingen gezamenlijk gevolgd. “Het is mooi dat dit nu iedereen thuiswerkt zorgt voor meer onderling contact tussen de vestigingen.”
Platformfunctie
Vooraf opgenomen webinars, die cursisten in hun eigen tijd kunnen beluisteren, kunnen volgens Kelterman nog wel een goed alternatief zijn voor fysieke bijeenkomsten, maar verder is het digitale onderwijs wat hem betreft tijdelijk en hoopt hij ook als docent zo snel mogelijk weer in fysieke sessies aan het werk te kunnen. “Het digitale aanbod heeft niet dezelfde waarde als fysiek onderwijs. Zo is de platformfunctie van fysieke cursussen helemaal weg en de interactie minimaal. Als docent ben je meestal vooral je verhaal aan het afdraaien. Soms levert dat wel grappige situaties op, bijvoorbeeld als je Henk een vraag stelt en ontdekt dat Henk uit beeld is verdwenen.” Hij vindt digitaal doceren vermoeiender dan het geven van fysiek onderwijs. Wel merkt hij dat cursisten online meer vragen durven te stellen, vooral als ze met een docent kunnen chatten.
Blended aanbod
Ondanks de nadelen verwacht ook Kelterman dat juridische opleidingsinstituten na corona een mix zullen blijven aanbieden van een digitaal en een fysiek programma, of dat deelnemers daaruit kunnen kiezen. Met zo’n blended aanbod is een groter bereik mogelijk, verwacht hij. “Een deel van de mensen die vóór corona nooit gebruikmaakten van online cursussen maar nu wel, zal dit blijven doen.” Al ziet hij als voorzitter van de Vereniging Ondernemingsrechtspecialisten Notariaat, die regelmatig bijeenkomsten organiseert, daarbij wel beren op
de weg. “Je wilt niet dat je een grote ruimte hebt gehuurd en er uiteindelijk maar drie cursisten komen opdagen, omdat de anderen op het laatste moment voor de online variant hebben gekozen. Dat moet dus goed geregeld zijn.”
