De faillissementscuratoren in ons land zijn negatief over de per 1 juli in werking getreden Wet versterking positie curatoren. Van een versterking van hun positie is nauwelijks sprake maar wel is er een extra taak bijgekomen: de opsporing van fraude. Om dat mogelijk te maken hebben de curatoren € 10 miljoen extra nodig. Een investering die de staat het vijfvoudige zal opleveren.
Het klinkt mooi, zo’n naam van een wet: ‘versterking positie curatoren’. “Brengt je dit als curator verder?” vraagt Flip Schreurs, de kersverse voorzitter van Insolad – Vereniging Insolventierecht Advocaten – zich af. En het diplomatieke antwoord: “Ik ben er sceptisch over.”
Schreurs, advocaat/partner bij Boels Zanders (Eindhoven) zegt dat de ‘versterking’ nog niks zegt over hoe een curator opereert in een lege boedel. “We staan er nu net zo alleen voor en met net zo lege handen als vóór deze wet. In die zin is onze positie niet versterkt.”
Duidelijkheid
Twee elementen uit de nieuwe wet hebben de afgelopen weken de media gehaald: curatoren moeten actief op zoek naar fraude die mogelijk is gepleegd voorafgaande aan het faillissement, én het feit dat voor die extra werkzaamheden niet wordt betaald. Maar vanuit Nijmegen, waar advocaat Reinier Pijls werkt bij Poelmann van den Broek, klinkt ook een ander geluid.
“De nieuwe wet lijkt een baanbrekende verandering, maar is het niet. Er is vooral veel staande praktijk wettelijk vastgelegd. Dat verschaft echter wel duidelijkheid en kan daarom ook nuttig zijn voor de praktijk. Dat wij als curatoren expliciet fraudes moeten opsporen en melden is wel nieuw.”
Voor niks werken
Die fraudesignalerende taak was er in zekere zin ook al, zegt Pijls, voorzitter van de JIRA, de vereniging van jonge insolventierechtadvocaten. “Curatoren voerden immers al een basaal rechtmatigheidsonderzoek uit. Hieronder valt in mijn ogen ook het doen van aangifte na constatering van fraude. Dat wordt – zeker tegenwoordig – ook verwacht van een curator. Naar huidige maatstaven is de taak van de curator namelijk breder dan louter beheer en vereffening van de boedel. Feitelijk verandert er in mijn ogen dus weinig, behalve dat de verplichting tot het doen van aangifte expliciet opgenomen is in de wet.”
Pijnpunt is volgens Pijls vooral dat faillissementscuratoren vaak het gevoel hebben voor niks te werken. Pijls: “Dat geldt vooral voor jonge curatoren. Wij worden aangesteld in kleine faillissementen waar we vrijwel altijd een lege boedel aantreffen. Hierdoor kunnen we civielrechtelijk vaak niet optreden tegen fraudeurs ook al is daar alle reden toe. De mogelijkheden onder de huidige garantstellingsregeling voor curatoren zijn hiertoe simpelweg te beperkt. Als je dan alsnog fraude moet onderzoeken en melden, weet je van te voren dat dit niet kan worden vergoed. We worden immers betaald uit de boedel, en daar zit niks in. Onze frustratie is des te groter als er met meldingen vervolgens niets wordt gedaan. De fraudeur komt er dan dus mee weg, hetgeen helaas eerder regel dan uitzondering is. Daarom zeggen wij: het ministerie van Veiligheid en Justitie moet de garantstellingsregeling, het potje waaruit curatoren worden betaald, verruimen zodat curatoren in ieder geval betaald worden voor het doen van onderzoek naar fraude en bovendien ook civielrechtelijk kunnen optreden tegen fraudeurs.”
Shit happens
Ook Reinout Vriesendorp, hoogleraar insolventierecht (Universiteit Leiden) en advocaat bij De Brauw Blackstone Westbroek heeft zijn aarzeling bij de wet. Hij vraagt zich af of dat verplichte fraudeonderzoek wel altijd zin heeft. “Soms gaat een bedrijf failliet omdat klanten niet betalen of omdat de afzetmarkt inzakt. Kan gebeuren. Shit happens. Dan valt er eigenlijk geen onderzoek te doen. Doorspeuren heeft dan geen zin, maar het móet wel. Dus is de curator vooral bezig met zijn eigen hachje: kijk mij eens speuren.”
Dat moet wel worden betaald van het geld van de crediteuren. “Het is veel beter”, zegt Vriesendorp, “om aan die crediteuren te vragen of zij akkoord zijn met verder onderzoek naar onregelmatigheden – wat volgens mij gewoon een taak is van het OM. Want met deze wet trek je het faillissementsrecht in het strafrecht, terwijl het een civielrechtelijke aangelegenheid is. Zo’n onderzoek is dus een oneigenlijke taak van de curator. Die zit ook in een spagaat: van wetgever moet hij speuren, van crediteuren hoeft dan misschien niets eens. Doe je het toch, dan blijft er voor de crediteuren nog minder over.”
Garantstellingsregeling
Extra pijnlijk is het, zegt Insolad-voorzitter Schreurs, dat de FIOD geen onderzoek verricht bij fraudegevallen die een belang hebben van minder dan een ton. “Fraudeer je voor 99 mille, dan kan aangifte worden gedaan bij de wijkagent, de FIOD komt dan niet. En dat terwijl curatoren fraude moeten onderzoeken in lege boedels! Voor eigen rekening.”
Nu speuren verplicht is, wordt het tijd om de garantstellingsregeling flink op te trekken, zegt Schreurs. Hij rekent voor. “In 2014 zat er 1,8 miljoen in dit fonds. De curatoren die daarvan gebruik hebben gemaakt haalden 8 miljoen op. Dat geld gaat naar de fiscus, als preferent crediteur.” Kortom: de staat verdient ruim 6 miljoen aan het fraudeonderzoek.
Onbegrijpelijk
Insolad heeft berekend dat het extra werk dat deze wet verlangt al snel 10 miljoen euro kost. Schreurs: “Stel dat een fraudeonderzoek per faillissement tussen de 10 en 25 uur kost. Maal het gebruikelijk uurtarief van 212 euro. Maal het aantal fraudefaillissementen. Dan komen we uit op die 10 miljoen. Wij zeggen: stop dat in garantstelling. Tegelijkertijd hebben we berekend dat dit minstens vijf keer terugkomt. Dus door extra onderzoek halen we 50 miljoen euro op. Dan kun je die curatoren betalen en hou je als staat nog geld over.”
Schreurs vindt het onbegrijpelijk dat minister dat niet doet. Of juist wél begrijpelijk. “Het ministerie van Veiligheid Justitie moet die 10 miljoen betalen het betalen en het ministerie van Financiën (de belastingdienst) krijgt die 50 miljoen.”
