Een groep maatschappelijke organisaties heeft 27 maart de Nederlandse gedagvaard om het Systeem Risico Indicatie, kortweg SyRI. Volgens de eisers is het risicoprofileringssysteem een ‘black box’ die een risico vormt voor de democratische rechtsstaat en moet de toepassing hiervan worden gestopt.
De coalitie van eisers bestaat uit het Nederlands Juristencomité voor de Mensenrechten (NJCM), Stichting Privacy First, Stichting KDVP, het Platform Bescherming Burgerrechten en de Landelijke Cliëntenraad (LCR). Auteurs Tommy Wieringa en Maxim Februari hebben zich op persoonlijke titel als eisers aangesloten. Als ambassadeurs van de rechtszaak spraken zij zich reeds meerdere malen fel uit tegen SyRI. De procedure wordt behandeld door Deikwijs Advocaten – een kantoor dat is ‘gespecialiseerd in de juridische uitdagingen van de digitale samenleving’ – en is opgezet door het Public Interest Litigation Project (PILP) van het NJCM.
Volgens de eisers koppelt SyRI op grote schaal persoonsgegevens van onverdachte burgers uit databanken van overheden en bedrijven. Een ‘geheim algoritme’ zou vervolgens voorspellen of ze een risico vormen om één van de vele wetten die het systeem beslaat te overtreden. Leidt de analyse van SyRI tot een risicomelding, dan wordt een burger opgenomen in het zogeheten Register Risicomeldingen, dat inzichtelijk is voor een groot aantal overheidsinstanties.
De eisers noemen SyRI een ‘black box’ die grote risico’s bevat voor de democratische rechtsstaat. “Het is voor een burger die zonder enkele aanleiding door SyRI kan worden doorgelicht, volstrekt onduidelijk welke gegevens daarvoor worden gebruikt, welke analyses daarmee worden uitgevoerd en wat hem of haar al dan niet tot risico maakt. Bovendien is de burger door de heimelijke werking van SyRI ook niet in staat om een onjuiste risicomelding te weerleggen”, schrijven ze in een persbericht.
Volgens de coalitie schendt SyRI meerdere fundamentele rechten en wordt de vertrouwensrelatie tussen de overheid en haar burgers door het systeem ondermijnd. Burgers zijn bij voorbaat verdacht en vrijwel alle informatie die ze delen met de overheid kan zonder verdachtmaking of concrete aanleiding op heimelijke wijze tegen hen worden gebruikt.
Ondanks fundamentele bezwaren van de Raad van State en de Autoriteit Persoonsgegevens over de rechtmatigheid van het systeem, werd de wetgeving voor SyRI eind 2014 als hamerstuk aangenomen door de Tweede en Eerste Kamer. SyRI wordt echter al ingezet sinds 2008. Volgens de eisers zijn er sindsdien tientallen onderzoeken uitgevoerd waarbij gehele wijken in verschillende Nederlandse steden door SyRI zijn doorgelicht. Daarbij noemen ze met name Eindhoven en Capelle aan den IJssel. Ook zal SyRI worden toegepast in de wijken Rotterdam Bloemhof en Hillesluis en Haarlem Schalkwijk.
Rondom de rechtszaak is de voorlichtingscampagne ‘Bij Voorbaat Verdacht’ gestart. De volledige dagvaarding is te raadplegen op de website van Deikwijs Advocaten.
