Mr. van de week is prof. dr. Chrisje Brants (hoogleraar Straf- en strafprocesrecht aan de Universiteit Utrecht). Zij is 28 en 29 oktober 2010 een van de keynote speakers tijdens het congres ‘De doodstraf voorbij’. Op 31 oktober 2010 is het precies 150 jaar geleden dat in Nederland voor het laatst de doodstraf ten uitvoer werd gelegd (met uitzondering van de onder het oorlogsrecht vallende executies na de Tweede Wereldoorlog); tien jaar later verdween de doodstraf uit het Wetboek van Strafrecht.
Johannes Nathan uit Broeksittard. Hoeveel procent van de juristen denkt bij deze naam “aha!”. En is dat percentage goed of slecht?
Ik vermoed dat het weinig juristen iets zegt, zeker onder de jongere; de oudere hebben misschien enige weet van rechtsgeschiedenis. (Straf)rechtshistorici en sociologen/penologen zullen die naam wellicht herkennen. Maar dat mensen de naam niet weten lijkt me niet zo’n punt. De meesten weten wel, mag ik hopen, dat Nederland al sinds de 19e eeuw geen doodstraf meer kent in vredestijd.
Is het wel juist de doodstraffen die na de Tweede Wereldoorlog werden voltrokken buiten beschouwing te laten in uw herdenkingsmoment? Het moment dat de doodstraf verdween uit het Wetboek van Strafrecht lijkt ons minder relevant dan het moment dat deze samenleving besloot/besluit geen doodstraffen meer uit te spreken, op grond van welke wet dan ook.
De bijzondere rechtspleging is een verhaal apart. Overigens, het moment waarop Nederland echt van de doodstraf afzag is niet zo lang geleden, namelijk bij de grondwetswijziging van 1983; volgens artikel 114 kan de doodstraf niet worden opgelegd. En dat het voor Nederland onmogelijk werd ooit nog doodstraffen uit te spreken – echt niet meer, in ieder geval zo lang we bij Europa horen – is nog recenter. Dat is namelijk het gevolg van de inwerkingtreding van het 6e protocol bij het EVRM op 1 mei 1986. Artikel 1: De doodstraf is afgeschaft. Dan nog blijft de herinvoering in oorlogstijd mogelijk in artikel 2.
In hoeverre is een onderwerp als de doodstraf in de Westeuropese context als actueel te noemen, of is dat niet relevant?
De doodstraf is altijd actueel omdat er altijd stemmen opgaan die herinvoering bepleiten. Ook in Nederland. Door de jaren heen blijkt een substantieel deel van de bevolking voorstander te zijn, al is het meestal geen meerderheid. Minister Modderman zei in 1880 dat wat dit betreft het verstand en het morele besef van politici en bewindslieden verder moesten reiken dan van het volk. Ik ben er in de huidige tijd niet meer zo zeker van dat we daarop kunnen rekenen. Er lijkt me dus alle reden aan de problematiek van de doodstraf aandacht te blijven besteden.
U gaat de doodstraf in het bijzonder belichten vanuit juridisch, medisch, rechtspsychologisch, economisch en sociaal-wetenschappelijk perspectief. We halen er één uit: het economisch perspectief:
Ik weet weinig van het economische. Mijn invalshoek is rechtshistorisch/rechtssociologisch: hoe verklaar je de paradox dat Nederland als een van de eerste landen de doodstraf afschafte, maar een van de laatste was die openbare executies en andere gruwelijke schavotstraffen handhaafde.
Wie is in uw juridisch bestaan uw bron van inspiratie?
Moeilijk te zeggen. Er zijn veel mensen die ik bewonder, vooral mensen die tegen de stroom durven in te roeien.
Welk wetsartikel vindt u het mooist?
Vind ik een onzin-vraag, net als de volgende.
Welk wetsartikel het slechtst?
Wat is het hoogtepunt uit uw juridische carrière?
Het hoogleraarschap in Utrecht.
Welke juridische website raadpleegt u vaak?
Rechtspraak.nl en HUDOC.
Welk boek las u het laatst?
‘The Thousand Autumns of Jacob de Zoet’ van David Mitchell. Een prachtige roman over de Oost-Indische Compagnie op het eiland Dejima voor Japan.
Met wie zou u een gevangeniscel willen delen?
De enige met wie ik het waarschijnlijk enige tijd zou uithouden is mijn echtgenoot.
Weet u een goede Mr. van de Week? Mail ons: office@mr-magazine.nl
