Het oplossen van een geschil waarbij aandeelhouders betrokken zijn is een hels karwei. Daarover bestond eensgezindheid tijdens de bijeenkomst ‘Oplossen van aandeelhoudersgeschillen’ op donderdag 21 september in het auditorium van NautaDutilh in Amsterdam. De strijdende partijen in een aandelenruzie, of het nu kijvende broers en zussen zijn of activistische aandeelhouders à la AkzoNobels kwelgeest Elliot, kunnen jarenlang juridisch bakkeleien. Een forse kluif voor rechters, advocaten en mediators.
Wrok
Afgaande op uitlatingen van de congresdeelnemers hebben we hier te maken met een giftige cocktail van zakelijke belangen en contraproductieve emoties als wrok, jaloezie en hebzucht. Alle deelnemers aan het symposium zagen de oplossing in de driehoek rechtspraak, mediation en advocatuur.
Ook over de oorzaken van die aandeelhoudersruzies waren panelleden Gijs Makkink (voorzitter van de Ondernemingskamer van het Gerechtshof Amsterdam), Mijke Sinnighe Damsté (advocaat Loyens & Loeff), Saskia Reuling (registermediator bij ReulingSchutte) en Geert Raaijmakers (advocaat bij NautaDutilh en hoogleraar ondernemingsrecht aan de VU) het opvallend eens. Aandeelhouders regelen hun zaken soms zo dat er wel ruzie van móet komen. Ook zijn er bij die conflicten steevast partijen betrokken die vinden dat ze heel veel bijdragen aan het resultaat van de onderneming, terwijl de tegenpartij de kantjes er vanaf loopt. Soms is er sprake van onvervalste kwade trouw, en ook zijn er – vooral uit de VS afkomstige – partijen die een juridisch conflict zien als een strategisch middel om een businesscase door te duwen. Tel daar de onduidelijke verwachtingen en dito bevoegdheden bij op en een loopgravenoorlog is onvermijdelijk.
Andere lading
Vaak moet de rechter dan uitkomst brengen. Die kan dat doen, zei Gijs Makkink, door te vragen naar de achtergrond van het conflict. Door te benoemen dat vechtende aandeelhouders broer en zus zijn, wat een heel andere lading aan een zaak geeft. Door een goede dialoog te voeren met de partijen. Dat kan de Ondernemingskamer, anders dan de gewone rechter, ook buiten de zitting om doen. Maar de gereedschapskist van de Ondernemingskamer kent ook zijn beperkingen. Want als het gaat om oplossingen gaat, komt vaak toch de ‘gewone’ civiele rechter aan bod.
Hoe dan ook moet de rechter een grote rol spelen, vindt Makkink. “Een goede rechtspraak is een voorwaarde voor buitengerechtelijke geschiloplossing.” Dat vindt Mijke Sinnighe Damsté ook: “Soms moeten partijen een tik van de rechter krijgen om ze weer in beweging te krijgen.”
Gedwongen verkoop
Zij vindt het jammer dat gedwongen verkoop of uitkoop van aandelen niet mogelijk is bij de Ondernemingskamer. Sinnighe Damsté ziet wel heil in een mediation naar Amerikaans voorbeeld. “Veel dwingender.” Geert Raaijmakers pleitte voor meer dialoog binnen de ondernemingen, met Raden van Bestuur en Raden van Commissarissen die zelf het voortouw nemen bij zelfreflectie.
Volgens registermediator Saskia Reuling wortelen veel zakelijke conflicten in gebrek aan waardering en erkenning. De taak van de mediator is om de belangen achter het conflict in kaart te brengen, meent Reuling. De werkwijze van advocaten werkt daarbij volgens haar soms averechts. “Ze kunnen wel dingen oplossen, maar zien vaak niet wat het effect is op persoonlijke verhoudingen. Een goedbedoelde brief gooit dan olie op het vuur.”
Pijn
Op de vraag vanuit de zaal of mediation ook kan slagen als partijen geen zin hebben, antwoordde ze: “Partijen hebben nooit zin. Ze worden gestuurd door de rechter of de advocaat. Ze zien op tegen de confrontatie, maar ze hebben ook pijn van hun conflict. Ook in een zaak die vastzit, kun je als mediator veel doen.”
Een wespennest dus, die aandeelhoudergeschillen. Tijdens een tot nadenken stemmend intermezzo gaf Gijs Scholten van Aschat een voordracht uit ‘De Koopman van Venetië’ ten beste. Uit Shakespeares meesterwerk citeerde de acteur: ‘Genade kan niet afgedwongen worden, zij daalt als zachte regen uit de hemel neer.” Heel toepasselijk voor mediation, vond Scholten van Aschat. De zaal gaf hem een groot applaus, maar je zag mensen op dit symposium van de Vereniging Zakelijke Mediation denken: “Als het zo makkelijk was….”