Een blog van bijzonder hoogleraar Advocatuur Diana de Wolff (Universiteit van Amsterdam) en twee vermeldingen in de veelgelezen columns van respectievelijk Folkert Jensma in NRC en Sheila Sitalsing in de Volkskrant. Dat is zo ongeveer de publiciteit die de benoeming van Alexander van der Voort Maarschalk als raadsheer in de Hoge Raad genereerde. Wellicht is dat niet onterecht: een gelauwerd advocaat krijgt een eervolle functie na bewezen diensten.
Vijftig miljard
Maar ergens schuurt het dat de advocaat die zich inspande om een boete van vijftig miljard aan de Russische Federatie van tafel te krijgen in een uiterst politieke zaak, wordt benoemd in de Hoge Raad. Zeker met de kennis van nu: zijn benoeming vond plaats luttele dagen vóór de Russische inval in Oekraïne van 24 februari.
Eric Smit en Jan-Hein Strop van Follow the Money (FtM) schijnen nu hun licht op de zaak in hun uitgebreide artikel ‘De geruisloze benoeming van Poetins advocaat tot raadsheer in de Hoge Raad’.
Yukos
Als fiscaal specialist bij Houthoff – ‘het Kremlin aan de Zuidas’ – stond Van der Voort Maarschalk de Russische Federatie onder meer bij in de Yukos-zaak. Yukos was een Russisch olieconcern onder leiding van Michail Chodorkovski, een politieke opponent van president Poetin. De oligarch belandde in een Siberisch strafkamp, zoals vele Kremlincritici, waarop het bedrijf werd genationaliseerd. Het geschil hieromtrent tussen de Yukos-aandeelhouders moest worden beslecht door het Permanent Hof van Arbitrage in Den Haag, dat Rusland veroordeelde tot een schadevergoeding van vijftig miljard.
Rusland stapte hierop naar de rechtbank Den Haag, en kreeg daar gelijk. Het vonnis hield in hoger beroep en cassatie echter geen stand. Op dit moment ligt de zaak opnieuw voor bij het gerechtshof Amsterdam, wiens arrest waarschijnlijk weer bij de Hoge Raad zal worden aangevochten.
Geweten
“Wie schopt de advocatuur een geweten als de tanks binnenrollen?”, kopte de column van Jensma, waarmee hij in zijn algemeenheid doelde op de zakelijke banden van veel kantoren op de Zuidas met het Kremlin. Eén voor één namen zij naarmate de oorlog vorderde afscheid van hun Kremlincontacten. Die gewetensvraag maakt ook de kwestie-Van der Voort Maarschalk zo delicaat. Een strafrechtelijke beschuldiging is niet aan de orde – al was volgens FtM het Tax team van Houthoff laks in de naleving van de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft).
Geweten en ethiek zijn uiteindelijk persoonlijke aangelegenheden. Advocaat en oud-deken Germ Kemper vertelt FtM dat hiervoor weinig aandacht is in de advocatuur: “Als ik advocaten een ethische vraag stel, dan gaan ze in de gedragsregels kijken. Maar je mag ook kijken wat je zelf vindt. Wil ik dit wel? Geneer ik me hier niet voor? Voel ik me hier wel lekker bij?” Volgens Kemper was het primair de druk van de publieke opinie die advocaten hun banden met Poetins Rusland deed verbreken.
Grijs gebied
Tegelijkertijd is er formeel weinig op de benoeming van de raadsheer aan te merken. “Dat een advocaat voor de Russische Federatie heeft gewerkt wil niet zeggen dat hij zich met die belangen heeft vereenzelvigd. Ik zie dat niet als een diskwalificatie”, zegt hoogleraar staatsrecht Wim Voermans.
Reactie HR
De Hoge Raad zegt in een reactie dat de kwaliteit en het gezag van de rechtspraak van de Hoge Raad leidend zijn in een benoemingsprocedure. Bij beoordeling van de geschiktheid van een kandidaat blijft buiten beschouwing welke zaken een rechter heeft behandeld en welke beslissingen daarin zijn genomen. Van der Voort Maarschalk wordt niet genoemd in de reactie.
De kersverse raadsheer zelf wilde FtM niet te woord staan, maar zal zich ongetwijfeld zijn eerste werkdag bij ’s lands hoogste rechtscollege anders hebben voorgesteld.
