Binnenkort is het niet meer mogelijk het auteursrecht op een tekst, ontwerp of film lump sum af te kopen en een onbeperkt gebruiksrecht te krijgen. Onderdeel van het nieuwe auteurscontractenrecht is namelijk de ‘bestsellerparagraaf’. Deze ‘disproportionaliteitsregel’ ligt vast in het nieuwe artikel 25d lid 1 van de Auteurswet:
“De maker kan in rechte een aanvullende billijke vergoeding vorderen van zijn wederpartij, indien de overeengekomen vergoeding gelet op de wederzijdse prestaties een ernstige onevenredigheid vertoont in verhouding tot de opbrengst van de exploitatie van het werk”.
Overdracht van het volledige auteursrecht blijft mogelijk. Maar de auteur heeft altijd recht op een ‘billijke vergoeding’ voor elke vorm van gebruik. In geval van ‘disproportioneel succes’ kan hij daarnaast een aanvullende vergoeding claimen. Wanneer er precies sprake is van zo’n ‘ernstige onevenredigheid’, blijft afwachten. Dat moet de rechter gaan bepalen. Als er een royalty is afgesproken zal er niet snel sprake van zijn. Maar bij een lump sum is de kans veel groter.
In de memorie van toelichting staat te lezen: ‘Er moet sprake zijn van een ernstige onevenredigheid. Zodoende wordt verzekerd dat een exploitant genoegzaam in de gelegenheid is om de gedane investeringen terug te verdienen. Bovendien wordt daardoor verzekerd dat de exploitant (voor het ondernemingsrisico dat hij met de exploitatie van werken van letterkunde, wetenschap en kunst bereid is te lopen) winst kan maken. Dat is ook noodzakelijk om op andere investeringen geleden verliezen te kunnen compenseren’.
‘Exploitanten kunnen zich niet op de regel beroepen. Mocht de exploitatie van een bepaald werk onverhoopt floppen, dan kunnen zij de rechter dus niet om aanpassing van de overeenkomst verzoek en teneinde de geleden verliezen (gedeeltelijk) op de maker van dat werk af te wentelen. Een flop behoort tot het ondernemingsrisico van de exploitant’.
In Duitsland bestaat sinds 2002 een vergelijkbare bepaling. De cameraman van Das Boot, de ontwerpster van het logo van Tatort en veel vertalers hebben er langdurig over geprocedeerd, met wisselend succes. Dat gaat in Nederland ongetwijfeld ook gebeuren.
