Class action waivers zijn contractuele clausules die regelen dat een collectieve vordering niet via de overheidsrechter kan worden afgedwongen. De clausule regelt in dat geval dat een beroep kan worden gedaan op een alternatieve geschillenbeslechtingssysteem, in de meeste gevallen arbitrage. De vraag die dan onder andere opkomt is of het mogelijk is om gebruik te maken van class arbitration.
In de Verenigde Staten
De U.S. Supreme Court opende in de zaak Green Tree Financial Corp. v. Bazzle in 2003 de weg naar class arbitration. In die zaak spanden Lynn en Burt Bazzle een rechtszaak aan tegen Green Tree Financial Corporation ten gevolge van een contractgeschil. De Bazzles ontdekten echter dat ook andere klanten van Green Tree te maken hadden met identieke geschillen. Om die reden besloten zij om een collectieve vordering te starten. Daarbij liepen zij tegen een probleem aan: de contracten van Green Tree bevatten een clausule die regelde dat alle contractuele geschillen via arbitrage moeten worden beslecht. Green Tree vroeg de rechter om de class-certificering in te trekken omdat de Federal Arbitration Act, zo argumenteerde Green Tree, geen class arbitration toestond. In plaats daarvan zou de arbitrage van geval tot geval (individueel) moeten worden uitgevoerd. Het Hooggerechtshof van South Carolina was het hier niet mee eens en oordeelde dat, tenzij dit specifiek in de overeenkomst was verboden, groepsgewijze arbitrage door de rechter kon worden toegestaan. Vóór de Green Tree Financial Corp. v. Bazzle-zaak namen bedrijven vaak arbitrageclausules op in hun overeenkomsten met consumenten. In deze clausules stond meestal niets over het al dan niet toestaan van class arbitration, dus behoorde een collectieve vordering via arbitrage tot de mogelijkheden. Na de uitspraak wisten bedrijven dat class arbitration toegestaan is indien zij dit niet expliciet zouden uitsluiten in de arbitrageclausule. Derhalve begonnen bedrijven steeds vaker class arbitration waivers op te nemen in hun overeenkomsten.
Later in 2011 moest de U.S. Supreme Court in de zaak AT&T Mobility LLC/Concepcion oordelen of een class arbitration waiver is toegestaan. Er werd een collectieve vordering ingesteld tegen de aanbieder van mobiele telefoondiensten, op grond van valse reclame en fraude. Het contract tussen de klanten en de provider voorzag in een geschillenprocedure in arbitrage. Het contract bevatte tevens een class arbitration waiver en sloot daarmee collectieve arbitrage uit. De Ninth Circuit oordeelde dat de arbitragebepaling onredelijk was onder de regel van de California’s Discover Bank, die bepaalde dat afstand van collectieve actie in consumentenovereenkomsten onredelijk was in gevallen waarin een partij met superieure onderhandelingsmacht grote aantallen consumenten zou hebben opgelicht voor kleine bedragen. Het Hof van Beroep bevestigde de uitspraak. De U.S. Supreme Court vernietigde echter het vonnis en verwees terug. Beknopt samengevat oordeelde de U.S. Supreme Court dat het voornaamste doel van de Federal Arbitration Act is om ervoor te zorgen dat particuliere arbitrageovereenkomsten volgens hun voorwaarden worden uitgevoerd. Partijen kunnen overeenkomen de arbitrage volgens specifieke regels uit te voeren en beperken met wie een partij haar geschillen zal arbitreren. Class arbitration waivers werden toegestaan. Later volgden nog andere uitspraken van de U.S. Supreme Court die in het voordeel werkten van class arbitration waivers (zie American Express Co. et al. v. Italian Colors Restaurant in 2013, DIRECTV, Inc. v. Imburgia in 2015, Epic Systems Corp. v. Lewis in 2018 en Lamps Plus Inc. v. Varela in 2019).
In Europa
De grote vraag: moeten wij in Europa ook toestaan om class actions, al dan niet via arbitrage, te blokkeren via een clausule in de overeenkomst of algemene voorwaarden? Vandenbussche schrijft in het NTBR hierover dat het niet realistisch is dat het Belgische, Franse of Nederlandse hoogste rechtscollege net zoals het U.S. Supreme Court een contractuele afstand van collectieve vorderingen toelaatbaar zou achten op grond van de bedoeling van de wetgever in lang vervlogen tijd. Bescherming van zwakkere partijen is dan ook een rode draad in Europese rechtssystemen. Zie bovendien artikel 10 van de Europese Richtlijn 2013/11/EU, die bepaalt dat een overeenkomst met alternative dispute resolution niet bindend is voor de consument indien de overeenkomst vóór het ontstaan van het geschil is gesloten en tot gevolg heeft dat de consument het recht wordt ontnomen zich voor de beslechting van het geschil tot de rechter te wenden. In Frankrijk bestaat zelfs een bepaling die elk beding dat tot doel of ten gevolge heeft dat een consument wordt verhinderd aan een groepsactie deel te nemen, acht niet geschreven te zijn (art. L 623-32 Code de la consommation: ‘est réputée non écrite toute clause ayant pour objet ou effet d’interdire à un consommateur de participer à une action de groupe’).
Al met al lijken class action waivers in Europa momenteel niet reëel. Dit zou echter kunnen veranderen indien collectieve vorderingen in Europa een hoge vlucht nemen. Het is afwachten wat de toekomst ons brengt.
Meer info over de WCAM vind je hier, en meer info over de WAMCA vind je hier.
