De coachtip van de maand: Who’s afraid of the big bad boss?

Delen:

De bully-baas

Je hebt op verzoek van je baas de avond doorgewerkt om een samenwerkingsovereenkomst van veertig kantjes dicht te timmeren en om precies 1.00 uur klik je eindelijk op ‘verzenden’.  Aangezien hij niet reageert, stuur je hem de volgende dag een appje dat meteen bot wordt beantwoord met: ‘Die overeenkomst gaan we even niet gebruiken’. Je blijft verbijsterd achter en voelt je leeggezogen.

Nog voor je goed en wel aan je bureau zit, heeft hij je al gebombardeerd met mails en WhatsApp-berichten: ‘’Ik wil het NU hebben!’’ De meeste berichten heeft hij je al om 4.00 uur vanmorgen gestuurd. Hoewel je precies weet wat er gaat gebeuren als je hem nu niet meteen een uitgebreide update geeft – schelden is zijn tweede natuur en kleineren met een seksistische ondertoon zijn grootste hobby – ben je zo bang om in het bijzijn van je collega’s weer voor ‘doblo’ (dom blondje) te worden uitgemaakt, dat er niets meer uit je handen komt.

Bestaan dit soort mensen echt? Ja, dit zijn voorbeelden uit de praktijk en nog niet eens de ergste! Er zijn leidinggevenden die je het leven zo zuur maken, dat je er echt last van hebt. Er zijn zelfs werkgevers die een ‘huil-ruimte’ inrichten op kantoor, een ruimte waar mensen kunnen huilen als er iets vervelends is gebeurd.

In mijn vorige blog in de serie horrible bosses besprak ik ‘Pinokkio’, de liegende baas, die geen moeite heeft met liegen, omdat hij zijn eigen carrière belangrijker vindt dan de waarheid. In deel 2 van de serie horrible bosses bespreek ik de Machiavelli onder de kenniswerkers: ‘de bully-baas’, ook wel ‘de kantoortiran’ genoemd. Hij  is narcistisch, onberekenbaar, tiranniek, driftig, maakt medewerkers belachelijk, kleineert, negeert, saboteert en krijgt de hele afdeling aan het huilen. De bully-baas mogen we rustig scharen onder de categorie ‘ontspoord of destructief leiderschap’.

Slechte management gewoontes hebben een grote impact. Uit onderzoek blijkt dat negatieve ervaringen op het werk in de regel vier tot vijf keer meer impact op de stemming en motivatie van medewerkers hebben dan vergelijkbare positieve ervaringen. Ook al heb je het enorm naar je zin op je werk, de bully-baas kan het dus toch voor je verpesten: de negatieve ervaring die hij je bezorgt hebben veel meer impact dan de goede ervaringen op je werk. Bovendien blijken slechte gewoontes ‘besmettelijk’ en belemmeren ze de ontwikkeling van goede gewoontes. Een bully-baas kan een virus verspreiden en daardoor de sfeer totaal verzieken.

Waaraan herken je de bully-baas?

De bully-baas heeft last van wat men ook wel ‘peutergedrag’ noemt; hij gedraagt zich als een klein kind. Dat ziet er als volgt uit:

  1. Mensen opeisen. Voortdurend onrealistisch hoge eisen stellen en wonderen verwachten, vaak op onmogelijke tijdstippen: ‘’Ik wil het NU hebben!’’
  1. Onvoorspelbare woede-aanvallen. Jantje lacht, jantje huilt. Een uur geleden was hij nog goed geluimd, nu loopt hij over de gang te tieren, omdat hij heeft ontdekt dat een cliënt te lang heeft moeten wachten om doorverbonden te worden. De situatie rationeel en in context bekijken, is er niet meer bij.
  1. Bevestiging zoeken. Een bully-baas zoekt constant aandacht en bevestiging, tot op het ergerlijke af. Dat heeft hij toch weer goed klaargespeeld, of niet? Aan jou om met een complimentje zijn onzekerheid weg te nemen. Jou ziet hij daarentegen niet staan. Als jij iets goed doet, spreekt het allemaal voor zich.
  1. Koppigheid. Om geen gezichtsverlies te lijden, blijft een bully-baas koppig aan zijn beslissingen vasthouden, ook al blijken het slechte beslissingen te zijn. Hij is vaak niet voor rede vatbaar, duldt géén tegenspraak en staat niet open voor andere ideeën dan de zijne. Suggesties worden geridiculiseerd en voorstellen resoluut afgewezen. Dit is zijn manier om zijn macht nog eens tentoon te spreiden.
  1. Impulsieve en wispelturige acties. “Kom, we gooien het gewoon eens over deze boeg”. Net besloten om de zaak uit te onderhandelen, moet er ineens beslag worden gelegd.
  1. Agressief territoriaal gedrag. “Dit is mijn cliënt” of “Dat is jouw probleem”. Bully-bazen zijn échte haaien en schuiven de verantwoordelijkheid voor een probleem bij voorkeur af op iemand anders. Fouten worden aan anderen toegeschreven om zelf vrijuit te gaan. Ze verkiezen gedienstige medewerkers boven assertieve medewerkers en ruimen genadeloos hun rivalen uit de weg. Bully-bazen denken enkel aan zichzelf, hebben geen oprechte aandacht voor personeel en creëren bewust een agressieve werkatmosfeer.
  1. Pesten, plagen, kleineren, racistische of vrouwonvriendelijke opmerkingen. Bully-bazen grossieren erin en dat is vaak meteen indicatief voor het werkklimaat. Lager gekwalificeerd personeel behandelt hij als voetveeg en hij zal er niet voor terug deinzen iemand openlijk af te branden.

Hoe ontstaat de bully-baas?

Een leidinggevende die van binnen onzeker is, ontpopt zich tot een bully-baas

Uit onderzoek is gebleken dat de combinatie van macht en onzekerheid over eigen kunnen cruciaal is. Leidinggevenden die macht hebben én relatief onzeker zijn, worden het snelst een bully-baas. Leidinggevenden met macht én met vertrouwen in eigen kunnen of zonder macht én met onzekerheid worden minder snel een bully-baas. Machtige mensen met te weinig zelfvertrouwen proberen kennelijk de eigen positie ten koste van anderen te versterken.

In een werkomgeving, waarin de bully-baas goed gedijt, zijn vaak onvoldoende gezonde tegenkrachten aanwezig. Vooral in het businessmodel van de advocatuur ontbreken dergelijke checks and balances nogal eens. De meeste partners trekken liever hun deur dicht dan dat ze een collega-partner op zijn gedrag aanspreken. Het wangedrag van een partner-collega wordt dan meestal wel opgemerkt, maar gebagatelliseerd of goedgepraat: “De praktijkgroep van Max draait ondertussen wel geweldig’’. Maar ook in andere juridische werkomgevingen ontbreekt niet zelden de juiste feedbackcultuur om managers aan te pakken. Vooral de wolf in schaapskleren, of wel de ‘onopvallende’ bully-baas, die bijvoorbeeld binnen de rechterlijke macht goed gedijt, kan ongestoord zijn gang gaan.

Hoe kan het toch dat bully-bazen lang stand houden?

Slechte leiders hebben altijd volgers. Er zijn medewerkers die een bully-baas uit overtuiging volgen: zij zijn onder de indruk van hem. Ondersteunend personeel kan de bully-baas zelfs adoreren en slaafse neigingen krijgen: het meester-slaaf-model. Hij foetert je uit, woont je uit, maar je blijft hem trouw. Een andere categorie volgers heeft politieke motieven: de macht supporten om de eigen positie te versterken. De grootste groep volgers van bully-bazen bestaat echter uit medewerkers, die niet gelukkig zijn met het destructieve gedrag van hun leidinggevende, maar geen actie durven te ondernemen uit angst voor represailles. Onbedoeld legitimeert deze groep volgers daarmee ook de wijze waarop hun leidinggevende handelt en zo krijgt de bully-baas de ruimte om te blijven doen wat hij doet.

Hoe om te gaan met de bully-baas?

Het is natuurlijk uitermate vervelend als je met een bully-baas moet samenwerken en als je er echt last van hebt, moet je serieus overwegen uit de toxische situatie te stappen en – afhankelijk van de mogelijkheden –  intern te verkassen of je baan op te zeggen. Het is echter ook een uitdaging om met iedereen te kunnen samenwerken, ongeacht de verschillende persoonlijkheden die je tegenkomt tijdens je werkzame leven. Bovendien bevestig je de macht van een bully-baas alleen maar door te vertrekken. Hoewel het niet evident klinkt om een slechte baas te ondersteunen, moet je ook beseffen dat er zeker niets te winnen valt met hem zwart te maken of tegen te werken. Dat kan de situatie alleen maar erger maken en je een slechte reputatie bezorgen. Zolang hij in het zadel wordt gehouden, zal je als medewerker vrij zeker het onderspit delven. Het advies luidt dan ook: zie je baas als een lastige klant. Iemand waarmee je moet leren omgaan om de beste manier te vinden om optimaal mee te kunnen samenwerken, ook al ligt deze persoon je helemaal niet. Duik niet in de slachtofferrol en ga vooral niet klagen en roddelen. Daar ga je je alleen maar slechter door voelen en het lost niets op.

Hopelijk kunnen de volgende tips en adviezen je wel verder helpen:

  1. Verdiep je in je bully-baas, maar zeker ook in jezelf. Wanneer je last hebt van een bully-baas dan is de eerste vraag die je jezelf moet stellen: Waarom ik? Heeft de bully het op iedereen gemunt of alleen op mij? Wie zich in hoge mate identificeert met zijn werk of er veel eigenwaarde aan ontleent, loopt bijvoorbeeld meer risico te lijden onder slechte werkomstandigheden. Het heeft dan veel meer zin om je eigen leven onder de loep te nemen en werk minder belangrijk te maken in het totaalplaatje. Daar word je een stuk gelukkiger van en dan ben je ook weer beter opgewassen tegen slechte bazen. Jonge professionals hebben bovendien nogal eens de neiging teleurgesteld te raken als de werkelijkheid niet overeenkomt met hun beeld over hun werkomstandigheden. Ze hebben te hoog gespannen verwachtingen en denken al snel: ‘’Die baas is gek’’ en ze vertrekken. Wie ouder is, heeft dat gekke gedrag al tien keer meegemaakt en weet dat hij het de elfde keer ook wel zal overleven. Ook je emotionele intelligentie speelt een rol. Wie assertief is en goed met stress kan omgaan, is over het algemeen beter bestand tegen slechte bazen.
  2. Richt je focus op je prestaties, niet op het negatieve gedrag van je bully-baas. Het is het verschil tussen een opdracht te laat inleveren, omdat je leidinggevende jou onrechtvaardig behandelt, of gewoon het beste uit jezelf halen en binnen de termijn een fantastisch advies schrijven.
  3. Bescherm je persoonlijke domein. Deel weinig persoonlijke informatie met je bully-baas. Hoe meer je vertelt over je persoonlijk leven, des te meer munitie hij heeft om je te intimideren en te kwetsen.
  4. Laat je bullybaas zich baas voelen. Respect en status zijn belangrijk voor een bully-baas. Voorzie hem in deze behoeften en laat hem zich de baas voelen in plaats van hem de oorlog te verklaren. A. Streel zijn ego. Machtige mensen met te weinig zelfvertrouwen proberen de eigen positie te versterken ten koste van anderen. Door het ego van je bully-baas te strelen, heb je waarschijnlijk minder last van hem. Vertel hem regelmatig hoe belangrijk zijn positie is, hoe goed hij is en hoe je tegen hem opkijkt, vraag hem om advies, complimenteer hem met bereikte resultaten enz. Als dit je helpt om zo min mogelijk last van je bully-baas te hebben, is wel duidelijk wie er werkelijk de macht heeft, toch!? Geef hem support. Als jouw baas je ziet als iemand waarop hij kan rekenen, geef je hem geen enkele reden om jou te bully-en. Puur eigen belang dus. Verdiep je in zijn belangen, drijfveren, angsten en prioriteiten. Wat vindt hij belangrijk, wat drijft hem? Waar is hij gevoelig voor? Wat is zijn grootste angst, zijn kwetsbare punt? Als je bijvoorbeeld weet dat je baas chaotisch is, kan je hem beter helpen om zijn praktijk te ondersteunen in plaats van te klagen over zijn gebrek aan timemanagement.
  5. Beheers je emoties.Een bullybaas kan heel stressvol zijn. Dit soort bazen triggeren je emoties voortdurend en naarmate de incidenten zich opstapelen, loop je de kans steeds emotioneler te worden. Het gevaar hiervan is dat je niet meer objectief naar je eigen situatie kunt kijken. Als je op alles wat er gebeurt primair reageert, maak je jezelf uitermate kwetsbaar. Het is beter om niet uit emotie te reageren en eerst goed na te denken voordat je wat zegt. Het is daarbij niet onverstandig om er eerst met een vertrouweling rustig over te klankborden. Wordt het te heet onder je voeten en lopen de emoties hoog op, stap dan uit de context en laat je niet verleiden tot emotionele uitspattingen waar je later spijt van krijgt. Ga koffie halen, tel tot tien.
  6. Geef geen support aan destructief gedrag. Veel medewerkers steunen het slechte gedrag van hun baas onbedoeld. Ze lachen bijvoorbeeld om zijn misplaatste grappen en zorgen er daarmee voor dat hij blijft doorgaan met die grappen. Doe dat niet. Maakt je bully-baas een foute grap, negeer dat gewoon.
  7. Laat je niet intimideren. Je moet je niet onderdanig gaan gedragen. Bespreek met je bully-baas wanneer hij dingen doet die echt over je grens gaan en geef daarbij aan wat het met jou doet zonder je te laten meeslepen door emoties. Doe je dat niet, dan blijft de situatie in stand en wordt je bully-baas nog eens bevestigd in zijn macht. Maak de zaken die niet goed lopen bespreekbaar, maar wel diplomatiek en richt je op oplossingen. In geval van veeleisend gedrag: maak duidelijk wat er van jou in alle redelijkheid verwacht kan en mag worden en wat niet. B.v. ‘’Dit moet af, maar dit weekend ben ik niet beschikbaar. Hoe gaan we dit nu oplossen? Is er misschien een manier om uitstel te vragen?” Als je leidinggevende je een nieuwe opdracht geeft, maak dan meteen afspraken en laat weten hoeveel tijd jij inschat nodig te hebben. Laat hem weten wanneer de werkdruk te groot wordt en vraag hem met jou een prioriteitenlijst te maken. Bij dreigende woede-uitbarstingen: bepaal voor jezelf wanneer jij je leidinggevende het best kunt benaderen. B.v. niet vlak voor de lunch, niet als hij zijn kind van de opvang moet halen. Als je vermoedt dat hij gaat ontploffen, stap dan uit de situatie en ga er met een smoes vandoor. Je gaat even naar het toilet enz. Krijg je toch een woede-uitbarsting over je heen, blijf dan rustig en zeg niets. Anders escaleert de situatie. Je kunt er natuurlijk later wel op terugkomen om aan te geven wat het effect van zijn gedrag op jou is geweest.
  8. Zoek steun bij je collega’s. Er is altijd iemand die wel goed kan opschieten met de bully-baas. Vraag deze persoon hoe jij je relatie met hem kunt verbeteren. Maar ook als je collega’s hetzelfde denken over de bully-baas, kun je elkaar helpen om zijn gedrag te beïnvloeden. Als bijvoorbeeld niemand meer lacht om zijn foute grappen, is het snel afgelopen. Ook kun je samenwerken aan dossieropbouw. Zie daarvoor het volgende punt.
  9. Bouw een dossier op. Als je bezig bent met het opbouwen van een case tegen je bully- baas, deel dit dan selectief. Let op wat je zegt, wanneer je het zegt en wie er eventueel deel mag uitmaken van je strategie om je bully- baas weg te krijgen. Als je vrij zeker bent van je zaak, smeed dan met anderen een coalitie om voldoende draagvlak te hebben en samen op te trekken. Samen is altijd beter dan alleen.
  10. Maak gebruik van de formele wegen. Veel organisaties doen onderzoek naar de tevredenheid over managers. Als je in zo’n organisatie werkt, is dat een goede gelegenheid om (bij voorkeur anoniem) feedback te geven. Je kunt het gedrag van je baas ook bespreken met de vertrouwenspersoon in jouw organisatie.
  11. Tips voor organisaties: let in de selectieprocedures van managers en partners op slechte karaktertrekken als arrogantie, minachting en gebrek aan empathie.Wanneer een leidinggevende blijk geeft van gebrek aan zelfreflectie, wanneer hij niet goed kan omgaan met feedback, er veel klachten over de persoon zijn of het ziekteverzuim hoog is op zijn afdeling, is dat altijd reden voor nader onderzoek. Organiseer en formaliseer tegenspraak en feedback op elk niveau in de organisatie. Ontbreekt tegenspraak/feedback van medewerkers of wordt deze door een leidinggevende in de kiem gesmoord, treed dan op.

‘’Employees don’t leave their job or company, they leave their boss’’, luidt een bekende uitspraak. Ik ken nog wel een paar advocatenkantoren en rechtbanken die zich dit zouden moeten aantrekken.

Geraadpleegde literatuur en bronnen

Delen:

Het belangrijkste nieuws wekelijks in uw inbox?

Abonneer u op de Mr. nieuwsbrief: elke dinsdag rond de lunch een update van het nieuws van de afgelopen week, de laatste loopbaanwijzigingen en de recentste vacatures. Meld u direct aan en ontvang elke dinsdag de Mr. nieuwsbrief.

Meest gelezen berichten

Van onze kennispartners

Juridische vacatures

Scroll naar boven